Ưu nhược điểm của doanh nghiệp tư nhân: Góc nhìn pháp lý và thực tiễn cho nhà đầu tư

Ưu nhược điểm của doanh nghiệp tư nhân là một trong những yếu tố quan trọng mà nhà đầu tư cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi lựa chọn loại hình tổ chức kinh doanh phù hợp. Trong hệ thống pháp luật doanh nghiệp Việt Nam hiện nay, doanh nghiệp tư nhân là mô hình được nhiều cá nhân khởi sự lựa chọn bởi tính đơn giản trong cơ cấu và khả năng kiểm soát tuyệt đối. Tuy nhiên, bên cạnh những điểm mạnh rõ rệt, loại hình này cũng tiềm ẩn không ít rủi ro – đặc biệt là về trách nhiệm tài sản và giới hạn pháp lý.

Theo quy định tại Điều 188 Luật Doanh nghiệp 2020, doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và phải chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản của mình đối với mọi hoạt động kinh doanh. Đồng thời, mỗi cá nhân chỉ được quyền thành lập một doanh nghiệp tư nhân duy nhất trên phạm vi cả nước.

Vậy doanh nghiệp tư nhân thực sự phù hợp với ai? Có nên thành lập doanh nghiệp tư nhân trong thời điểm hiện nay? Hãy cùng Luật An Khang phân tích toàn diện các ưu nhược điểm của doanh nghiệp tư nhân dưới góc nhìn pháp lý – thực tiễn để có quyết định chính xác.

Ưu điểm của doanh nghiệp tư nhân

Việc lựa chọn mô hình doanh nghiệp tư nhân thường được xem là giải pháp phù hợp cho người khởi nghiệp quy mô nhỏ, muốn kiểm soát toàn diện hoạt động của doanh nghiệp mà không cần sự đồng thuận từ cổ đông hoặc đối tác.

2.1. Chủ động tuyệt đối trong quản lý và điều hành

Do chỉ có một chủ sở hữu, chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền quyết định mọi vấn đề liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhân sự, tài chính… mà không cần thông qua hội đồng quản trị hay bất kỳ tổ chức đồng quản lý nào như các loại hình doanh nghiệp khác (công ty TNHH, công ty cổ phần…).

Đây là điểm mạnh giúp doanh nghiệp tư nhân phản ứng linh hoạt và ra quyết định nhanh chóng trong môi trường cạnh tranh cao.

2.2. Chủ doanh nghiệp đồng thời là đại diện theo pháp luật

Chủ sở hữu cũng chính là người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp, do đó tránh được các rủi ro về ủy quyền hay mâu thuẫn lợi ích nội bộ trong quá trình điều hành và thực hiện các giao dịch dân sự, thương mại.

2.3. Được phép bán doanh nghiệp cho người khác

Theo quy định tại Điều 192 Luật Doanh nghiệp 2020, chủ sở hữu doanh nghiệp tư nhân có quyền bán doanh nghiệp cho cá nhân khác. Việc mua bán này được pháp luật công nhận và sẽ kéo theo việc chuyển quyền và nghĩa vụ hợp pháp cho người mua.

2.4. Ít bị ràng buộc về pháp lý khi thành lập

Khác với công ty cổ phần hay công ty TNHH, doanh nghiệp tư nhân không bị ràng buộc quá nhiều về thủ tục, điều kiện góp vốn, điều lệ công ty hay cơ cấu tổ chức nội bộ.

Cụ thể, thủ tục thành lập doanh nghiệp tư nhân hiện nay chỉ cần nộp hồ sơ đăng ký doanh nghiệp đến Sở Kế hoạch và Đầu tư cấp tỉnh, theo quy định tại Điều 27 và 28 Luật Doanh nghiệp 2020.

2.5. Cơ cấu tổ chức đơn giản

Doanh nghiệp tư nhân không có hội đồng thành viên, hội đồng quản trị, giám đốc riêng biệt… nên bộ máy quản lý gọn nhẹ, tiết kiệm chi phí vận hành, phù hợp với mô hình kinh doanh nhỏ hoặc hộ gia đình mở rộng.

2.6. Dễ dàng tạo niềm tin với đối tác nhờ trách nhiệm vô hạn

Chính vì chủ doanh nghiệp tư nhân phải chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản cá nhân, nên nhiều đối tác, nhà cung cấp, thậm chí là ngân hàng đánh giá cao mức độ cam kết và trách nhiệm, từ đó tạo thuận lợi cho việc huy động vốn và mở rộng hợp tác.

Nhược điểm của doanh nghiệp tư nhân

Bên cạnh những ưu điểm kể trên, doanh nghiệp tư nhân vẫn tồn tại nhiều hạn chế về pháp lý và rủi ro tài chính, mà nhà đầu tư cần đặc biệt cân nhắc.

3.1. Không có tư cách pháp nhân

Theo quy định tại khoản 1 Điều 74 Bộ luật Dân sự 2015, chỉ tổ chức nào được cơ quan có thẩm quyền cấp giấy phép thành lập, có cơ cấu tổ chức chặt chẽ, tự chịu trách nhiệm bằng tài sản riêng thì mới được công nhận là pháp nhân. Doanh nghiệp tư nhân không đáp ứng các điều kiện này, vì vậy không có tư cách pháp nhân.

Điều này khiến doanh nghiệp tư nhân gặp bất lợi khi tham gia ký kết hợp đồng lớn, tham gia tố tụng hoặc tranh chấp phức tạp.

3.2. Chế độ trách nhiệm vô hạn – rủi ro cao

Chủ doanh nghiệp phải chịu toàn bộ trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân, kể cả tài sản không liên quan đến kinh doanh. Trong trường hợp thua lỗ hoặc nợ thuế, rủi ro mất toàn bộ tài sản cá nhân là rất lớn.

3.3. Không được phát hành chứng khoán

Doanh nghiệp tư nhân không được quyền phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào, đồng nghĩa với việc không thể kêu gọi vốn từ thị trường chứng khoán – điều này gây khó khăn trong việc mở rộng quy mô kinh doanh.

3.4. Không được góp vốn vào doanh nghiệp khác

Chủ sở hữu doanh nghiệp tư nhân không được góp vốn thành lập hoặc mua cổ phần trong công ty hợp danh, công ty TNHH hoặc công ty cổ phần (Điều 188 Luật Doanh nghiệp 2020).

Điều này làm hạn chế khả năng đầu tư đa ngành, hoặc tham gia vào các lĩnh vực sinh lời khác của chủ doanh nghiệp.

3.5. Chỉ được quyền thành lập một doanh nghiệp duy nhất

Một cá nhân chỉ được phép đứng tên thành lập một doanh nghiệp tư nhân duy nhất. Quy định này giúp tránh xung đột lợi ích và đảm bảo quản lý minh bạch, nhưng giới hạn cơ hội kinh doanh nếu cá nhân có ý định đầu tư đa mô hình.

Xem thêm: Đặc điểm doanh nghiệp tư nhân: 5 điểm pháp lý quan trọng cần biết trước khi thành lập

So sánh tổng quan giữa doanh nghiệp tư nhân và công ty TNHH

Khi nào nên lựa chọn doanh nghiệp tư nhân?

Doanh nghiệp tư nhân là lựa chọn hợp lý khi bạn:

• Có nguồn vốn riêng ổn định và kiểm soát tốt tài chính cá nhân;
• Muốn tự ra quyết định, không cần họp bàn hoặc chia sẻ quyền lợi;
• Kinh doanh ở quy mô nhỏ, ít rủi ro tranh chấp;
• Cần mô hình có thủ tục đơn giản, ít chi phí duy trì.

Tuy nhiên, nếu bạn dự kiến mở rộng quy mô nhanh, cần gọi vốn hoặc hạn chế trách nhiệm tài sản, nên cân nhắc mô hình công ty TNHH hoặc công ty cổ phần sẽ phù hợp hơn.

Hiểu đúng ưu nhược điểm của doanh nghiệp tư nhân để lựa chọn đúng

Việc lựa chọn loại hình doanh nghiệp là quyết định chiến lược đối với mỗi nhà đầu tư. Mô hình doanh nghiệp tư nhân mang lại nhiều lợi ích về sự chủ động, đơn giản và uy tín tài chính, nhưng cũng đi kèm rủi ro lớn về tài sản cá nhân.

Luật An Khang khuyến nghị: Trước khi thành lập doanh nghiệp, bạn nên sử dụng dịch vụ tư vấn pháp lý chuyên sâu để đánh giá đúng rủi ro, điều chỉnh kế hoạch kinh doanh và đảm bảo lựa chọn phù hợp với mục tiêu lâu dài.