Ngành nghề cấm kinh doanh là nội dung mà mọi nhà đầu tư và doanh nghiệp cần đặc biệt lưu ý trước khi bắt đầu hoạt động sản xuất, kinh doanh. Danh mục này được pháp luật quy định chặt chẽ nhằm loại bỏ những lĩnh vực tiềm ẩn nguy cơ cao, gây ảnh hưởng đến an ninh, sức khỏe cộng đồng và văn hóa xã hội. Luật An Khang sẽ giúp Quý doanh nghiệp nắm bắt đầy đủ quy định, nhận diện rủi ro và áp dụng đúng pháp luật thông qua bài viết dưới đây.
Ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh là gì?
Trong nền kinh tế thị trường, tự do kinh doanh là một trong những quyền cơ bản của cá nhân, tổ chức, được Hiến pháp và pháp luật Việt Nam bảo đảm. Tuy nhiên, quyền này không phải là tuyệt đối. Để bảo vệ lợi ích công cộng, trật tự an toàn xã hội, sức khỏe cộng đồng và an ninh quốc gia, pháp luật quy định một số ngành nghề cấm kinh doanh.
Theo Luật Đầu tư 2020 (được sửa đổi, bổ sung năm 2022, 2024), ngành nghề cấm kinh doanh là những hoạt động sản xuất, kinh doanh mà pháp luật nghiêm cấm, mọi cá nhân, tổ chức không được phép thực hiện dưới bất kỳ hình thức nào. Việc vi phạm có thể dẫn tới xử phạt hành chính, tịch thu tang vật, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự.
Xem thêm: Ngành nghề hạn chế kinh doanh tại Việt Nam
Danh mục ngành nghề cấm kinh doanh hiện nay
Từ ngày 01/07/2025, theo quy định tại Luật sửa đổi Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu 2024, danh mục ngành nghề cấm kinh doanh tại Việt Nam sẽ có sự thay đổi quan trọng. Nếu trước đây Luật Đầu tư 2020 chỉ quy định 8 ngành nghề bị cấm, thì nay danh sách này đã được mở rộng lên 10 ngành, nghề, phản ánh yêu cầu quản lý chặt chẽ hơn đối với các lĩnh vực nhạy cảm, tiềm ẩn nguy cơ cao cho xã hội, môi trường và an ninh quốc gia. 10 ngành nghề cấm kinh doanh bao gồm:
- Kinh doanh các chất ma túy theo Phụ lục I của Luật Đầu tư 2020:
Đây là hoạt động sản xuất, tàng trữ, mua bán, vận chuyển các loại chất ma túy được liệt kê tại Phụ lục I như heroin, cocaine, methamphetamine, cần sa,… Pháp luật cấm tuyệt đối do ma túy gây nghiện, hủy hoại sức khỏe, phá vỡ cấu trúc xã hội và là nguyên nhân của nhiều loại tội phạm khác. Vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự với mức án lên đến tử hình. - Kinh doanh các loại hóa chất, khoáng vật cấm theo Phụ lục II của Luật Đầu tư 2020:
Bao gồm các hóa chất độc bảng 1 theo Công ước về vũ khí hóa học và một số khoáng vật đặc biệt như amiăng thuộc nhóm Amphibole. Đây là các chất có độc tính cao, gây nguy hiểm nghiêm trọng cho sức khỏe con người và môi trường, vì vậy bị cấm lưu hành thương mại trừ khi được phép phục vụ nghiên cứu, y tế hoặc quốc phòng. - Kinh doanh mẫu vật các loài thực vật, động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm:
Áp dụng với mẫu vật có nguồn gốc khai thác từ tự nhiên thuộc Phụ lục I Công ước CITES hoặc Phụ lục III của Luật Đầu tư 2020. Việc cấm nhằm bảo vệ đa dạng sinh học, ngăn chặn nguy cơ tuyệt chủng và duy trì cân bằng sinh thái. Một số trường hợp bảo tồn, nghiên cứu khoa học có thể được cấp phép đặc biệt.
- Kinh doanh mại dâm: Hoạt động mua bán dâm dưới bất kỳ hình thức nào đều bị cấm do xâm phạm thuần phong mỹ tục, tiềm ẩn nguy cơ lây truyền bệnh và gây hệ lụy xã hội nghiêm trọng. Đây là ngành nghề bị loại bỏ khỏi mọi hình thức kinh doanh hợp pháp.
- Mua bán người, mô, xác, bộ phận cơ thể người, bào thai người: Hành vi này xâm phạm trực tiếp đến nhân phẩm, quyền con người và vi phạm nghiêm trọng pháp luật hình sự. Bao gồm cả hoạt động môi giới, vận chuyển, tàng trữ hoặc giao dịch trái phép. Mức hình phạt rất nghiêm khắc, có thể lên đến chung thân.
- Hoạt động kinh doanh liên quan đến sinh sản vô tính trên người: Bao gồm các hành vi tạo phôi, cấy, nhân bản vô tính trên người nhằm mục đích thương mại. Đây là lĩnh vực nhạy cảm liên quan đến đạo đức, nhân quyền và trật tự xã hội, do đó bị cấm tuyệt đối.
- Kinh doanh pháo nổ (trừ loại được phép): Pháp luật chỉ cho phép một số loại pháo không gây tiếng nổ hoặc pháo phục vụ mục đích lễ hội theo Nghị định 137/2020/NĐ-CP. Các loại pháo nổ còn lại bị cấm sản xuất, mua bán, tàng trữ, vận chuyển nhằm tránh gây mất an toàn, cháy nổ và trật tự công cộng.
- Kinh doanh dịch vụ đòi nợ: Dịch vụ đòi nợ thuê đã bị đưa vào danh mục cấm kể từ Luật Đầu tư 2020 do tiềm ẩn nguy cơ đe dọa, cưỡng ép, gây mất an ninh trật tự và khó quản lý về mặt pháp lý. Hoạt động thu hồi nợ hiện nay chỉ được thực hiện thông qua cơ quan có thẩm quyền hoặc thủ tục tố tụng.
- Kinh doanh mua bán bảo vật quốc gia (mới bổ sung từ 2025): Bảo vật quốc gia là hiện vật đặc biệt quý hiếm về lịch sử, văn hóa, khoa học, được Nhà nước công nhận và bảo vệ nghiêm ngặt. Mọi hành vi mua bán, trao đổi vì mục đích thương mại đều bị cấm nhằm bảo đảm an toàn, tránh thất thoát và bảo tồn giá trị cho thế hệ sau.
- Kinh doanh xuất khẩu di vật, cổ vật (mới bổ sung từ 2025): Bao gồm di vật, cổ vật thuộc sở hữu tư nhân nhưng bị cấm xuất khẩu theo Luật Di sản văn hóa. Quy định này nhằm ngăn chặn tình trạng thất thoát di sản ra nước ngoài, bảo vệ toàn vẹn kho tàng văn hóa – lịch sử của quốc gia.
Pháp luật cũng quy định, trong những trường hợp đặc biệt, các sản phẩm hoặc hàng hóa thuộc nhóm chất ma túy, hóa chất cấm hoặc mẫu vật quý hiếm vẫn có thể được phép sản xuất, sử dụng cho các mục đích như nghiên cứu khoa học, y tế, sản xuất dược phẩm, điều tra tội phạm hoặc bảo vệ quốc phòng – an ninh, nhưng phải tuân thủ chặt chẽ quy định của Chính phủ. ( Theo Điều 10 Nghị định 31/2021/NĐ-CP)
Đầu tư kinh doanh dịch vụ thuộc danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh thì bị phạt bao nhiêu tiền?
3.1 Mức phạt đối với tổ chức vi phạm
Theo khoản 3 Điều 16 Nghị định 122/2021/NĐ-CP, nếu một tổ chức thực hiện hoạt động đầu tư, kinh doanh thuộc danh mục ngành nghề cấm sẽ bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng. Đây là mức xử phạt cao, thể hiện tính răn đe mạnh mẽ, nhằm ngăn chặn những hành vi cố tình vi phạm vì lợi ích kinh tế.
Ngoài xử phạt tiền, tổ chức vi phạm còn phải chịu biện pháp khắc phục hậu quả bắt buộc gồm:
- Chấm dứt ngay hoạt động đầu tư, kinh doanh trái phép.
- Nộp lại toàn bộ số lợi bất hợp pháp thu được từ việc thực hiện ngành nghề cấm.
Việc thu hồi lợi nhuận bất hợp pháp không chỉ nhằm khắc phục hậu quả kinh tế mà còn loại bỏ hoàn toàn động cơ trục lợi từ các hoạt động vi phạm.
3.2 Mức phạt đối với cá nhân vi phạm
Theo khoản 2 Điều 4 Nghị định 122/2021/NĐ-CP, đối với cùng một hành vi vi phạm hành chính, mức phạt tiền áp dụng cho cá nhân bằng 1/2 mức phạt áp dụng cho tổ chức. Như vậy, cá nhân đầu tư hoặc kinh doanh ngành nghề bị cấm sẽ bị phạt từ 100.000.000 đồng đến 150.000.000 đồng. Đồng thời, cá nhân này vẫn phải chấm dứt hoạt động và nộp lại toàn bộ số lợi bất hợp pháp tương tự như tổ chức.
Quy định xử phạt nêu trên có vai trò quan trọng trong:
- Ngăn ngừa hành vi đầu tư, kinh doanh trái pháp luật ngay từ đầu.
- Bảo đảm công bằng cho các doanh nghiệp và nhà đầu tư đang hoạt động hợp pháp.
- Duy trì môi trường đầu tư lành mạnh, minh bạch, phù hợp với định hướng phát triển bền vững của nền kinh tế.
Như vậy, Luật An Khang đã cung cấp cho Quý doanh nghiệp danh mục 10 ngành nghề cấm kinh doanh mới nhất áp dụng từ ngày 01/07/2025, kèm theo phân tích chi tiết và các chế tài xử lý khi vi phạm. Việc nắm rõ thông tin này sẽ giúp doanh nghiệp chủ động phòng tránh rủi ro pháp lý, xây dựng chiến lược kinh doanh an toàn và bền vững.
