Chiến tranh thương mại không chỉ là cuộc đối đầu kinh tế giữa các cường quốc mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Giá cả biến động, chi phí sản xuất tăng, thị trường xuất nhập khẩu thay đổi – tất cả đều là hệ quả tất yếu. Vậy Việt Nam chịu tác động như thế nào? Doanh nghiệp và người tiêu dùng cần chuẩn bị ra sao? Hãy cùng Luật An Khang phân tích những ảnh hưởng sâu rộng của cuộc chiến này và dự báo xu hướng trong thời gian tới.
Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung
Cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng leo thang, kéo theo những biến động lớn trên thị trường toàn cầu. Mỹ liên tục áp thuế cao lên hàng hóa Trung Quốc nhằm bảo vệ ngành sản xuất nội địa và giảm thâm hụt thương mại. Chỉ trong năm 2024, kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ đã giảm 11%, cho thấy Washington đang mạnh tay cắt giảm nhập khẩu từ Bắc Kinh. Các mặt hàng như thép, nhôm và linh kiện điện tử chịu mức thuế cao hơn, buộc doanh nghiệp Trung Quốc phải dịch chuyển sản xuất và tìm kiếm thị trường mới.
Sự thay đổi này không chỉ tác động đến hai nền kinh tế lớn mà còn gây xáo trộn thương mại toàn cầu, đặc biệt đối với những quốc gia có quan hệ xuất nhập khẩu chặt chẽ với cả Mỹ và Trung Quốc, trong đó có Việt Nam. Hiện Việt Nam đứng thứ ba về xuất khẩu sang Mỹ, với kim ngạch đạt gần 106 tỷ USD trong năm 2024. Các mặt hàng chủ lực như dệt may, giày dép và đồ gỗ chiếm tỷ trọng lớn. Tuy nhiên, việc Mỹ siết chặt kiểm soát thương mại và giảm nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ kéo theo những thách thức lớn đối với doanh nghiệp Việt Nam.
Không chỉ dừng lại ở các công ty xuất khẩu, làn sóng thay đổi này còn ảnh hưởng trực tiếp đến người lao động và tiểu thương. Doanh nghiệp có thể phải thu hẹp sản xuất, điều chỉnh giá thành sản phẩm để thích ứng với tình hình mới. Liệu Việt Nam có chịu tác động nặng nề từ cuộc chiến thương mại này? Câu trả lời sẽ phụ thuộc vào chiến lược ứng phó của doanh nghiệp và chính sách kinh tế trong thời gian tới.
Việt Nam trước tác động của chiến tranh thương mại
Việt Nam hiện chưa bị Mỹ áp thuế mạnh như Trung Quốc hay Mexico, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta hoàn toàn an toàn. Với thặng dư thương mại đạt 106 tỷ USD vào năm 2024, Việt Nam đang nằm trong danh sách theo dõi của Mỹ. Nếu con số này tăng quá nhanh, khả năng Washington áp thuế để cân bằng lợi ích thương mại là hoàn toàn có thể xảy ra, giống như những gì đã từng diễn ra với Trung Quốc.
Trước đây, vào năm 2020, Việt Nam từng đối mặt với cuộc điều tra của Mỹ về thao túng tiền tệ và gian lận xuất xứ hàng hóa, chỉ tránh được lệnh trừng phạt nhờ các cuộc đàm phán ngoại giao kịp thời. Nếu không có chiến lược kiểm soát hợp lý, nguy cơ lịch sử lặp lại là điều không thể bỏ qua.
Xuất nhập khẩu lao đao
Việt Nam là một trong những đối tác thương mại quan trọng của Mỹ, nhưng nếu Washington siết chặt kiểm soát nhập khẩu, doanh nghiệp Việt sẽ đối mặt với nhiều thách thức. Đơn hàng sụt giảm, nhà máy buộc phải cắt giảm lao động, khiến nhiều công nhân rơi vào cảnh thất nghiệp. Các ngành chủ lực như dệt may, da giày, đồ gỗ và linh kiện điện tử đang đứng trước nguy cơ bị áp thuế cao hơn hoặc kiểm tra gắt gao hơn.
Việc tăng thuế có thể khiến hàng Việt mất sức cạnh tranh. Chẳng hạn, một đôi giày xuất khẩu sang Mỹ từng có giá 50 USD, nếu bị áp thuế bổ sung, giá có thể tăng lên 60 USD, trong khi sản phẩm từ các nước khác vẫn giữ nguyên mức cũ. Điều này khiến khách hàng Mỹ dễ dàng chuyển hướng sang nhà cung cấp khác, đẩy doanh nghiệp Việt vào thế khó.
Không chỉ vậy, Mỹ cũng đang tăng cường giám sát tình trạng hàng Trung Quốc “mượn danh” Việt Nam để lách thuế. Nếu bị phát hiện, không chỉ doanh nghiệp vi phạm mà cả ngành xuất khẩu Việt Nam có thể chịu hậu quả nghiêm trọng. Kịch bản tệ nhất là hàng hóa bị trả về, áp thuế nặng hoặc bị kiểm soát chặt hơn trên diện rộng, làm suy giảm uy tín của hàng Việt trên thị trường quốc tế.
Nếu không có chiến lược kiểm soát và ứng phó kịp thời, doanh nghiệp Việt có thể bị cuốn vào cuộc chiến thương mại đầy rủi ro mà không có lợi thế cạnh tranh. Khi đó, nguy cơ mất thị trường, mất khách hàng và đánh mất vị thế tại một trong những thị trường lớn nhất thế giới là điều hoàn toàn có thể xảy ra.
Giá cả biến động, người lao động chịu áp lực
Căng thẳng thương mại toàn cầu khiến dòng tiền đầu tư đổ mạnh vào vàng như một kênh trú ẩn an toàn. Giá vàng thế giới tăng vọt, chạm mức kỷ lục hơn 92 triệu đồng/lượng vào tháng 2/2025. Tại Việt Nam, giá vàng trong nước cũng leo thang chóng mặt. Người sở hữu vàng hưởng lợi lớn, nhưng những ai muốn tích trữ lại chùn tay trước mức giá quá cao. Việc mua vàng trở nên xa xỉ, đặc biệt với những người chỉ có nhu cầu tích lũy nhỏ lẻ.
Không chỉ vàng, giá thực phẩm và hàng tiêu dùng cũng tăng mạnh. Căng thẳng thương mại làm gián đoạn chuỗi cung ứng, đẩy chi phí nhập khẩu từ Mỹ lên cao. Các nguyên liệu như đậu nành, trái cây tươi đều chịu ảnh hưởng, khiến thực phẩm quen thuộc từ bánh mì, mì gói đến thịt cá, rau củ đội giá. Người tiêu dùng phải thắt chặt chi tiêu, trong khi doanh nghiệp thực phẩm chật vật duy trì mức giá hợp lý giữa cơn bão chi phí đầu vào.
Trong khi đó, hàng hóa Trung Quốc lại ồ ạt tràn vào Việt Nam với mức giá rẻ hơn, tạo áp lực cạnh tranh khốc liệt lên doanh nghiệp nội địa. Nhiều công ty trong nước bị ép giá, lợi nhuận giảm sút, buộc phải hạ giá sản phẩm để duy trì sức mua. Hệ quả tất yếu là các nhà máy gặp khó khăn trong sản xuất, kéo theo tình trạng cắt giảm lao động, khiến người công nhân càng thêm chật vật trong việc mưu sinh.
Chiến tranh thương mại không chỉ là câu chuyện của các cường quốc mà còn tác động sâu sắc đến từng người lao động. Khi giá vàng, thực phẩm và chi phí sinh hoạt không ngừng leo thang, áp lực tài chính đè nặng lên từng gia đình, khiến việc duy trì cuộc sống trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.
Có thể bạn quan tâm: MỸ TRỤC XUẤT NGƯỜI DI CƯ: Số phận của hàng nghìn người Việt ở Mỹ sẽ ra sao?
Thị trường tài chính biến động
Căng thẳng thương mại leo thang có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị trường chứng khoán Việt Nam. Tâm lý lo ngại khiến nhà đầu tư rút vốn, kéo theo sự sụt giảm giá trị cổ phiếu và khiến doanh nghiệp mất đi nguồn lực tài chính quan trọng. Khi dòng tiền bị thu hẹp, các công ty niêm yết gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động, đầu tư và trả lương cho người lao động. Hệ quả tất yếu là doanh nghiệp chững lại, người lao động đối mặt với nguy cơ mất việc hoặc giảm thu nhập.
Bên cạnh đó, nếu Trung Quốc tiếp tục phá giá đồng Nhân dân tệ nhằm thúc đẩy xuất khẩu, đồng Việt Nam có thể chịu áp lực mất giá. Điều này làm tăng chi phí nhập khẩu nguyên liệu, thiết bị điện tử và thực phẩm, khiến giá thành sản xuất leo thang. Khi đó, doanh nghiệp buộc phải điều chỉnh giá bán, đẩy gánh nặng chi phí sang người tiêu dùng. Giá cả hàng hóa, thực phẩm, chi phí đi lại đều tăng, trong khi mức lương khó theo kịp, làm suy giảm sức mua và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân.
Việt Nam trước thách thức chiến tranh thương mại
Thúc đẩy tiêu dùng trong nước để tăng trưởng bền vững
Nhằm giảm sự phụ thuộc vào xuất khẩu và hạn chế rủi ro từ biến động thị trường quốc tế, Chính phủ Việt Nam đã triển khai các chính sách khuyến khích tiêu dùng nội địa từ năm 2025. Khi người dân mua sắm nhiều hơn, doanh nghiệp trong nước sẽ có thêm đơn hàng, sản xuất tăng trưởng và nền kinh tế phát triển ổn định. Việc gia tăng tiêu dùng không chỉ giúp doanh nghiệp bán được hàng mà còn tạo thêm việc làm, đảm bảo thu nhập cho người lao động.
Để thúc đẩy xu hướng này, Chính phủ đã đầu tư mạnh vào các dự án hạ tầng lớn như đường cao tốc và đường sắt. Dự án cao tốc Bắc – Nam là một ví dụ tiêu biểu, tạo ra hàng nghìn việc làm cho công nhân xây dựng, kỹ sư và tài xế. Theo số liệu từ Bộ Giao thông Vận tải năm 2025, hàng triệu lao động đã tham gia vào các dự án này. Khi có việc làm, họ sẽ chi tiêu nhiều hơn cho thực phẩm, hàng hóa và dịch vụ trong nước, qua đó kích thích tăng trưởng kinh tế.
Hệ thống hạ tầng phát triển cũng giúp doanh nghiệp giảm chi phí vận chuyển, nâng cao hiệu quả sản xuất và mở rộng cơ hội kinh doanh. Khi nền kinh tế sôi động, các ngành dịch vụ như nhà hàng, bán lẻ và du lịch cũng được hưởng lợi, tạo ra vòng quay kinh tế tích cực.
Bên cạnh đó, Chính phủ khuyến khích doanh nghiệp không chỉ tập trung vào xuất khẩu mà còn cải tiến sản phẩm để phục vụ thị trường trong nước. Các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm, cải tiến công nghệ và đào tạo nhân lực đã được triển khai mạnh mẽ từ năm 2025. Khi hàng hóa trong nước đạt chất lượng cao, người tiêu dùng sẽ ưu tiên lựa chọn, từ đó thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp Việt và mở rộng cơ hội việc làm.
Những chính sách này không chỉ giúp nền kinh tế phục hồi mà còn bảo vệ người lao động, đảm bảo việc làm ổn định và duy trì tăng trưởng bền vững. Việc đa dạng hóa thị trường, cân bằng giữa xuất khẩu và tiêu dùng nội địa, chính là chiến lược quan trọng để nền kinh tế Việt Nam phát triển vững chắc trong tương lai.
Xem thêm: Bài học NHỚ ĐỜI của JACK MA trong CUỘC CHIẾN với Trung Quốc: Kẻ ngoan mới là kẻ thắng cuộc
Kết Nối Thị Trường Mỹ, Giảm Rủi Ro Thuế Quan
Trước những chính sách thuế mới của Mỹ, Việt Nam đang tích cực cải thiện quan hệ thương mại nhằm đảm bảo hàng xuất khẩu không bị ảnh hưởng. Chính phủ đã đàm phán nhiều thỏa thuận quan trọng, mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường Mỹ, giúp doanh nghiệp Việt xuất khẩu thuận lợi mà không lo thuế suất tăng cao. Điển hình, năm 2020, Việt Nam đã mua thêm khí tự nhiên hóa lỏng và máy bay từ Mỹ nhằm giảm thặng dư thương mại, góp phần xoa dịu lo ngại từ Washington về tình trạng xuất khẩu mất cân đối.
Bên cạnh đó, Việt Nam cũng siết chặt kiểm soát hàng hóa xuất khẩu để ngăn chặn tình trạng hàng Trung Quốc “đội lốt” xuất xứ Việt Nam nhằm né thuế. Mỹ đã cảnh báo về nguy cơ này và sẵn sàng áp thuế trừng phạt nếu phát hiện vi phạm. Để tránh nguy cơ bị đánh thuế cao hơn và mất uy tín trên thị trường quốc tế, Chính phủ đã tăng cường kiểm tra hàng hóa tại cửa khẩu, đảm bảo chỉ có sản phẩm thực sự sản xuất tại Việt Nam được xuất khẩu. Đây là bước đi chiến lược nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế và duy trì vị thế của Việt Nam trên thị trường thương mại toàn cầu.
Có thể bạn quan tâm: Mỹ trục xuất người Việt và chính sách 5 triệu USD thẻ vàng
Kiểm soát tiền tệ và thương mại
Ngân hàng Nhà nước đang theo dõi chặt chẽ tỷ giá đồng Việt Nam nhằm kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế và bảo vệ thu nhập của người lao động. Nếu đồng nội tệ mất giá, giá cả hàng hóa sẽ leo thang, gây áp lực lớn lên chi phí sinh hoạt và sản xuất. Do đó, việc duy trì tỷ giá ổn định là ưu tiên hàng đầu để hỗ trợ doanh nghiệp và đảm bảo đời sống người dân.
Bên cạnh đó, Chính phủ Việt Nam đang siết chặt kiểm soát hoạt động xuất nhập khẩu để tránh bị Mỹ áp thuế cao. Trước lo ngại của Mỹ về việc hàng Trung Quốc “lách thuế” qua Việt Nam, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu doanh nghiệp cung cấp đầy đủ chứng từ chứng minh nguồn gốc hàng hóa. Nếu không tuân thủ, hàng Việt có nguy cơ bị cấm xuất khẩu, gây tổn thất nghiêm trọng cho nền kinh tế và đẩy nhiều lao động vào cảnh thất nghiệp.
Không chỉ dừng lại ở lĩnh vực thương mại, Chính phủ cũng chú trọng đến an ninh lương thực. Trước tình hình giá gạo xuất khẩu giảm, Việt Nam đang đẩy mạnh dự trữ để đảm bảo nguồn cung nội địa, hỗ trợ nông dân và ngăn chặn tình trạng bán tháo với giá thấp.
Ngoài ra, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo các cơ quan chức năng kiểm soát nghiêm ngặt hàng hóa xuất khẩu nhằm ngăn chặn tình trạng hàng Trung Quốc đội lốt Việt Nam. Nếu không kiểm soát chặt chẽ, doanh nghiệp Việt có nguy cơ mất thị trường lớn, kéo theo hệ lụy nghiêm trọng cho nền kinh tế và hàng nghìn lao động.
Những biện pháp này thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc bảo vệ nền kinh tế, ổn định thị trường và đảm bảo sinh kế cho người dân giữa bối cảnh biến động toàn cầu.
Đa dạng hóa thị trường, không phụ thuộc vào Mỹ
Để giảm rủi ro từ các chính sách thuế và xung đột thương mại của Mỹ, Việt Nam đang tích cực mở rộng thị trường xuất khẩu sang Nhật Bản, Australia và Trung Đông. Nhật Bản có nhu cầu lớn về nông sản và thực phẩm chế biến, trong khi Australia là thị trường tiềm năng cho đồ gỗ và thủy sản. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang hai quốc gia này đạt gần 2 tỷ USD. Chính phủ cũng đẩy mạnh ký kết các hiệp định thương mại, giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí thuế và thuận lợi hơn khi tiếp cận thị trường quốc tế.
Không chỉ tập trung vào Mỹ, các doanh nghiệp Việt Nam đang tích cực tìm kiếm khách hàng mới tại những khu vực ít chịu ảnh hưởng bởi chiến tranh thương mại. Đáng chú ý, Trung Đông nổi lên như một thị trường tiềm năng với nhu cầu cao về nông sản, gia vị và hàng thủ công mỹ nghệ. Các doanh nghiệp Việt đã tăng cường xuất khẩu sang UAE, Ả Rập Xê Út – những nền kinh tế phát triển nhanh với nhu cầu nhập khẩu lớn.
Xu hướng đa dạng hóa này không chỉ giúp doanh nghiệp Việt giảm thiểu tác động từ các chính sách thương mại của Mỹ mà còn mở ra cơ hội tăng trưởng bền vững, thúc đẩy vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Xem thêm: Mỹ đình chỉ viện trợ quân sự cho Ukraine, tìm giải pháp hòa bình
Kết luận
Cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc không chỉ tác động đến hai nền kinh tế lớn mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến Việt Nam. Nếu không có sự chuẩn bị kịp thời, doanh nghiệp có thể gặp khó khăn, người lao động mất việc, và giá cả hàng hóa leo thang.
Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để Việt Nam đa dạng hóa thị trường, giảm phụ thuộc vào một đối tác và thúc đẩy tiêu dùng nội địa. Quan trọng nhất là sự chủ động, linh hoạt và sẵn sàng thích ứng với những biến động kinh tế toàn cầu.
Bạn nghĩ Việt Nam có thể vượt qua thách thức này? Hãy chia sẻ ý kiến và theo dõi Luật An Khang để cập nhật những phân tích chuyên sâu về kinh tế và pháp luật.
