Rodrigo Duterte – cựu tổng thống Philippines từng gây chấn động với tuyên bố “ném xác tội phạm ma túy xuống biển” – nay bị chính quyền còng tay ngay tại sân bay, trước hàng triệu ánh mắt chứng kiến. Giờ đây, ông phải đối mặt với công lý từ Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC). Liệu ông là người hùng dám hành động vì lợi ích quốc gia, hay là kẻ độc tài tàn nhẫn chà đạp nhân quyền? Hãy cùng Luật An Khang bóc tách sự thật đằng sau vụ việc và những bài học đắt giá mà Việt Nam có thể rút ra.
Duterte và cái giá của cuộc chiến ma túy
Rodrigo Duterte không phải là một chính trị gia theo lối thông thường. Ông không sử dụng những lời hoa mỹ, cũng không giấu giếm quan điểm dưới lớp ngôn từ khéo léo. Ngay khi lên nắm quyền năm 2016, ông tuyên bố thẳng thừng: “Giết hết tội phạm ma túy, dọn sạch Philippines”. Và ông đã làm đúng như lời mình nói.
Nhưng câu hỏi đặt ra là: ai mới thực sự là tội phạm ma túy?
Dưới thời Duterte, khái niệm “tội phạm” bị kéo giãn đến mức bất kỳ ai cũng có thể trở thành mục tiêu. Một thanh niên đứng gần nơi buôn bán ma túy? Có thể bị bắn. Một người hàng xóm không ưa bạn và tố cáo bạn với cảnh sát? Cũng có thể bị bắn. Một kẻ đối lập chính trị cần bị loại bỏ? Cảnh sát “đột kích” vào nửa đêm và người đó “chống trả quyết liệt”? Hậu quả cũng là bị bắn.
Duterte không chỉ cho phép cảnh sát bắn chết nghi phạm tại chỗ – ông khuyến khích điều đó. Những phát ngôn như “Ném xác trùm ma túy xuống biển”, “Thưởng cho ai giết được một tên buôn ma túy”, hay thậm chí “Tôi sẽ tự tay giết người nếu cần” không chỉ là lời nói, mà đã trở thành chính sách chính thức.
Kết quả là hơn 12.000 người thiệt mạng. Trong khi con số chính thức chính phủ công bố là khoảng 6.200, các tổ chức nhân quyền cho rằng thực tế còn cao hơn nhiều. Cảnh sát được trao quyền nổ súng mà không cần chứng cứ, không có lệnh bắt, không xét xử, không cơ hội biện hộ. Chỉ cần bị gắn mác “nghi phạm ma túy”, sinh mạng đã không còn thuộc về chính mình.
Philippines biến thành bãi chiến trường. Luật pháp bị đẩy lùi, nhường chỗ cho bạo lực. Công lý bị thay thế bằng súng đạn. Những khu ổ chuột ở Manila trở thành nơi hành quyết. Thi thể nằm la liệt trên đường, người dân sống trong hoảng loạn, không dám ra khỏi nhà khi đêm xuống. Không ai biết ngày mai ai sẽ là nạn nhân tiếp theo.
Duterte và những người ủng hộ ông cho rằng đây là cách duy nhất để dẹp bỏ tội phạm. Nhưng sự thật thì sao? Các băng đảng ma túy không biến mất – chúng chỉ hoạt động kín đáo hơn. Những kẻ đứng đầu hệ thống vẫn kiếm được tiền. Người chịu tổn thất nặng nề nhất là người nghèo – những người bị cuốn vào cuộc chiến này mà không có lối thoát.
Thêm vào đó, nhiều sĩ quan cảnh sát đã lợi dụng chính sách này để trục lợi. Một số bị cáo buộc giết người theo đơn đặt hàng, hoặc thủ tiêu nhân chứng để xóa dấu vết. Bất kỳ ai lên tiếng phản đối chính quyền Duterte đều có thể trở thành “nạn nhân” của cuộc chiến chống ma túy.
Philippines không hề trở nên yên bình hơn. Trái lại, xã hội trở nên chia rẽ sâu sắc. Người dân sống trong nỗi sợ hãi không phải vì ma túy, mà vì họ không biết mình có thể bị giết oan lúc nào.
Tại Việt Nam, chúng ta cũng có những biện pháp mạnh mẽ trong cuộc chiến với tội phạm ma túy. Nhưng có một điều quan trọng tạo nên sự khác biệt: chúng ta luôn đặt pháp luật lên hàng đầu. Người phạm tội vẫn có quyền được xét xử. Người bị nghi ngờ vẫn có cơ hội biện hộ. Người bị bắt vẫn có quyền chứng minh sự vô tội. Chính điều này giúp tránh oan sai, đồng thời ngăn chặn sự lạm quyền – và đó mới là bản chất của công lý.
Có thể bạn quan tâm CHẤN ĐỘNG: Tiết lộ ĐƯỜNG DÂY MA TÚY trong giới SHOWBIZ liên quan đến Vụ án 4 nữ tiếp viên hàng không
Duterte – Người hùng hay kẻ phạm tội?
Rodrigo Duterte từng lớn tiếng thách thức: “Tôi không sợ ICC, hãy đến và bắt tôi đi”. Nhưng khi lệnh bắt từ Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) được ban hành và cảnh sát xuất hiện, ông gọi đó là “bất hợp pháp”, phủ nhận mọi cáo buộc, khẳng định mình chỉ hành động vì lợi ích quốc gia.
Dưới thời Duterte, chiến dịch chống ma túy được tuyên truyền là vì người dân. Tuy nhiên, khi ICC điều tra, sự thật được phơi bày là một chiến dịch đẫm máu với hơn 12.000 người thiệt mạng – không phải tất cả là tội phạm. Nhiều người vô tội bị giết nhầm, nghèo khổ, chỉ vì sống ở “sai nơi, sai thời điểm”. Nhiều người bị bắn chết ngay trước cửa nhà, trước mắt vợ con, chỉ từ một lời tố cáo không căn cứ.
Các vụ hành quyết diễn ra không chỉ trên đường phố mà cả trong đồn cảnh sát. Lực lượng thi hành công vụ được quyền bắn giết bất cứ ai họ cho là “nghi phạm” mà không cần lệnh bắt, không xét xử, không cơ hội biện hộ. Một khi bị gán mác, mạng sống coi như chấm dứt.
Tệ hại hơn, chính quyền còn biến giết người thành công cụ khuyến khích: cảnh sát không chỉ được phép bắn chết nghi phạm, mà còn được thưởng tiền nếu làm vậy. Điều này khiến chiến dịch trở thành cuộc thanh trừng không kiểm soát, nơi viên đạn quyết định ai sống ai chết.
Duterte từng tin rằng việc rút Philippines khỏi ICC năm 2019 sẽ giúp ông thoát tội. Nhưng ông đã nhầm. Lệnh bắt chỉ là hình thức, cho đến khi chính trường Philippines thay đổi. Ban đầu, Tổng thống đương nhiệm Ferdinand Marcos Jr. cũng phủ nhận thẩm quyền ICC. Nhưng khi mâu thuẫn giữa hai gia đình Duterte và Marcos leo thang, lập trường của Marcos thay đổi – ông bất ngờ ủng hộ ICC, mở đường cho lệnh bắt được thực thi.
Cảnh sát – từng là cánh tay đắc lực của Duterte – giờ là người còng tay ông tại sân bay, không còn những người ủng hộ cuồng nhiệt, chỉ còn xe cảnh sát và ánh đèn flash của báo chí. Đó không chỉ là một vụ bắt giữ, mà là dấu chấm hết cho một kỷ nguyên.
Duterte – từ người quyền lực nhất Philippines – trở thành nghi phạm bị dẫn giải. Một người từng dùng bạo lực để cai trị, giờ trở thành nạn nhân của chính bạo lực mà ông tạo ra. Ông từng tin rằng giết chóc là giải pháp duy nhất, nhưng cái giá Philippines phải trả là một xã hội chia rẽ, sống trong sợ hãi, hệ thống pháp luật sụp đổ. Người dân không còn tin chính quyền, chỉ biết sợ hãi trước họng súng cảnh sát.
Việt Nam cũng có những biện pháp mạnh tay với tội phạm ma tuý, tuy nhiên pháp luật vẫn luôn là nền tảng. Nếu Việt Nam đi theo con đường của Duterte, điều gì sẽ xảy ra? Đó sẽ là một xã hội nơi mạng người mong manh trước những lời tố cáo vô căn cứ, nơi pháp luật bị thay thế bằng nỗi sợ hãi, và cảnh sát nắm trong tay quyền lực tuyệt đối. Khi cái chết có thể ập đến bất cứ lúc nào mà không ai phải chịu trách nhiệm, đất nước sẽ không còn công lý – chỉ còn sự hoang mang và bất an bao trùm.
Có thể bạn quan tâm: GIẢI PHÁP MỌI VẤN ĐỀ PHÁP LÝ CÙNG LUẬT AN KHANG
Người dân được gì và đánh đổi gì?
Dưới thời Rodrigo Duterte, Philippines từng chứng kiến sự sụt giảm mạnh mẽ về tỷ lệ tội phạm trong những năm đầu chiến dịch trấn áp ma túy. Các khu ổ chuột – nơi từng là điểm nóng của tệ nạn – trở nên im ắng. Những băng nhóm từng lộng hành trên đường phố hoặc biến mất, hoặc không còn hoạt động công khai. Nhiều người dân cảm thấy yên tâm hơn, tin rằng cuối cùng cũng có một tổng thống đủ cứng rắn để hành động thay vì né tránh.
Tuy nhiên, sự yên bình đó chỉ là tạm thời – và phải trả giá bằng những cái giá khủng khiếp.
Đầu tiên là sự sụp đổ của hệ thống pháp luật. Một quốc gia chỉ có thể ổn định khi có một nền pháp lý mạnh mẽ, nơi người dân tin tưởng công lý sẽ được thực thi công bằng. Nhưng khi cảnh sát có quyền nổ súng giết người mà không cần xét xử, khi một lời tố cáo thiếu căn cứ cũng có thể là bản án tử hình, thì niềm tin vào luật pháp không còn chỗ đứng.
Người dân hoang mang, không biết ai là người bảo vệ mình và ai có thể tước đi mạng sống chỉ vì một sai sót trong hồ sơ, một âm mưu cá nhân hay đơn giản là một sự nhầm lẫn. Khi những người thực thi pháp luật trở thành kẻ cầm quyền sinh sát mà không có cơ chế giám sát hiệu quả, thì không ai còn thực sự an toàn.
Cái giá tiếp theo là sự chia rẽ xã hội sâu sắc. Trong một chiến dịch đàn áp không giới hạn, không chỉ những kẻ phạm tội bị trừng phạt. Nhiều người vô tội bị cuốn vào vòng xoáy chết chóc: những người bị nghi oan, những gia đình không có khả năng tự bảo vệ, những nạn nhân không tiếng nói. Hàng nghìn gia đình mất người thân mà không ai bị truy cứu trách nhiệm.
Trẻ em mất cha mẹ không rõ lý do, phụ nữ mất chồng chỉ vì một lời tố. Những khu dân cư từng yên bình bỗng trở thành bãi chiến trường, nơi ai cũng lo sợ liệu ngày mai mình có còn được trở về nhà. Cả xã hội chìm trong nỗi sợ hãi, mất đi niềm tin vào chính phủ, pháp luật và lẫn nhau. Một xã hội bị chi phối bởi sợ hãi không thể thịnh vượng.
Cuối cùng, đó là hệ lụy kéo dài của một cuộc chiến thất bại. Duterte tin rằng có thể tiêu diệt tội phạm ma túy bằng bạo lực. Nhưng khi ông rời nhiệm sở, các tổ chức tội phạm lại trỗi dậy.
Không có giải pháp bền vững nào được thiết lập để cải tổ xã hội hoặc ngăn chặn sự hồi sinh của các băng đảng. Khi quyền lực không còn trong tay ông, những ông trùm thực sự trong thế giới ngầm lại tiếp tục kiểm soát thị trường ma túy, kiếm lời từ nỗi đau của cộng đồng.
Những gì bị tiêu diệt chỉ là những “con tốt thí” – những kẻ ở tầng lớp đáy xã hội. Và khi chiến dịch khép lại, mọi thứ lại trở về như cũ, chỉ khác là đất nước đã mang thêm nhiều vết thương không thể lành.
Nhìn sang Việt Nam, có thể thấy sự khác biệt rõ nét. Việt Nam cũng có các biện pháp nghiêm khắc với tội phạm ma túy, kể cả mức án tử hình. Nhưng điểm khác biệt then chốt nằm ở phương thức thực thi.
Việt Nam không biến việc giết chóc thành chính sách. Nghi phạm vẫn được xét xử, có quyền biện hộ, có cơ hội chứng minh mình vô tội. Dù hệ thống pháp luật chưa hoàn hảo, nhưng vẫn duy trì nguyên tắc cơ bản: không ai bị kết án tử chỉ vì một lời tố cáo thiếu căn cứ.
Chính nhờ điều đó, Việt Nam vừa kiểm soát được tội phạm ma túy, vừa giữ được lòng tin của người dân, tránh biến xã hội thành nơi đầy rẫy bạo lực và bất an. Không có sự ổn định nào có thể xây dựng trên nỗi sợ hãi – mà phải bắt đầu từ công lý.
Xem thêm: Những ngành nghề bị cấm và bị hạn chế theo pháp luật Việt Nam? Lưu ý chọn ngành nghề kinh doanh 2024
Bài học cảnh tỉnh cho Việt Nam
Rodrigo Duterte chọn bạo lực để trấn áp tội phạm ma túy, nhưng liệu đó có phải là một chiến lược dài lâu hay chỉ là vòng xoáy chết chóc không hồi kết? Sau chiến dịch khốc liệt, Philippines không loại bỏ được tội phạm ma túy – các băng nhóm chỉ lẩn sâu hơn, và khi Duterte rời ghế, tình trạng lại rơi vào hỗn loạn. Điều còn lại là hàng nghìn gia đình mất người thân, cộng đồng chìm trong nỗi sợ, và một hệ thống pháp luật bị bẻ cong bởi sự tàn nhẫn.
Một chính quyền mạnh không nằm ở sự áp đặt bằng bạo lực tuyệt đối, mà ở sự cân bằng giữa nghiêm trị tội phạm và bảo vệ công lý. Việt Nam cũng có chính sách cứng rắn với tội phạm ma túy, nhưng khác ở chỗ vẫn giữ nguyên tắc xét xử công bằng. Nghi phạm dù đối mặt án tử hình vẫn có quyền bào chữa, xét xử minh bạch, tránh oan sai – một điều mà Philippines đã phải trả giá đắt.
Nếu Việt Nam đi theo con đường Duterte, ai có thể đảm bảo rằng chỉ kẻ có tội mới bị trừng phạt? Liệu có những người vô tội phải chết vì cáo buộc không chứng cứ? Chúng ta có sẵn sàng đánh đổi sự ổn định xã hội bằng một nỗi sợ hãi bao trùm? Quyết định nằm ở cách chúng ta nhìn nhận công lý: kiểm soát bằng bạo lực hay duy trì công bằng trong pháp luật.
Kết luận
Từng được ca ngợi như “người bảo vệ đất nước,” nhưng cuối cùng, Duterte lại phải đối mặt với công lý quốc tế. Đây không chỉ là bài học cho Philippines mà còn là lời cảnh tỉnh cho mọi quốc gia đặt bạo lực lên trên pháp quyền.
Chiến dịch chống tội phạm của Duterte đã khiến hàng nghìn người vô tội thiệt mạng, làm xói mòn niềm tin vào công lý. Khi cảnh sát có thể nổ súng mà không cần chứng cứ, khi chính quyền dùng bạo lực để áp đặt trật tự, thì đó không còn là nhà nước pháp quyền mà chỉ là một hệ thống cai trị bằng nỗi sợ hãi.
Việt Nam có thể duy trì sự ổn định mà không cần biến xã hội thành một nơi đầy rẫy bất an. Chúng ta có thể mạnh tay với tội phạm nhưng không đánh đổi sự công bằng. Bảo vệ người dân không đồng nghĩa với những phát súng bừa bãi như cách Philippines đã làm.
Duterte bị bắt, nhưng cuộc tranh luận vẫn chưa khép lại: Ông ta là người hùng hay tội phạm? Nếu Việt Nam chọn con đường tương tự, chúng ta sẽ có một đất nước an toàn hơn hay một xã hội chìm trong bạo lực?
Hãy để lại quan điểm của bạn và đừng quên theo dõi Luật An Khang để cập nhật những diễn biến mới nhất. Ai sẽ là cái tên tiếp theo mà ICC nhắm đến? Cùng chờ đón trong những bài viết tiếp theo!
