Xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý đang trở thành vấn đề nhức nhối trong thực tiễn, ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín sản phẩm và quyền lợi người tiêu dùng. Pháp luật Việt Nam đã quy định rõ tại Nghị định 65/2023/NĐ-CP và Luật Sở hữu trí tuệ về cách xác định yếu tố vi phạm. Trong bài viết này, Luật An Khang sẽ phân tích chi tiết quy định pháp luật và hướng dẫn cách nhận diện hành vi xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý.
Các hành vi bị coi là xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý
Theo khoản 4 Điều 121 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung 2009,2019,2022, chủ sở hữu chỉ dẫn địa lý là Nhà nước. Nhà nước thực hiện việc trao quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý cho các tổ chức, cá nhân trực tiếp sản xuất tại khu vực mang chỉ dẫn địa lý và đưa sản phẩm ra thị trường.
Tuy nhiên, khi sử dụng, nếu tổ chức hoặc cá nhân có hành vi thuộc một trong các trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 129 Luật Sở hữu trí tuệ, thì bị coi là xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý. Cụ thể gồm:
- Sử dụng chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm đúng xuất xứ nhưng không đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng hoặc tính chất đặc thù gắn với chỉ dẫn địa lý.
Ví dụ: nước mắm sản xuất tại Phú Quốc nhưng không đạt chuẩn độ đạm và quy trình truyền thống. - Sử dụng chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm tương tự với mục đích lợi dụng uy tín, danh tiếng của chỉ dẫn địa lý.
Ví dụ: cà phê hòa tan kém chất lượng gắn nhãn “Buôn Ma Thuột”. - Sử dụng dấu hiệu trùng hoặc tương tự với chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm không có nguồn gốc thực sự, khiến người tiêu dùng nhầm lẫn.
Ví dụ: chè sản xuất ở nơi khác nhưng ghi nhãn “Chè Thái Nguyên”. - Đối với rượu vang, rượu mạnh, mọi hành vi sử dụng chỉ dẫn địa lý được bảo hộ cho sản phẩm không xuất xứ từ khu vực địa lý đó đều bị coi là vi phạm, kể cả khi:
- Có nêu rõ nguồn gốc thực của sản phẩm;
- Chỉ dẫn địa lý được dịch nghĩa, phiên âm;
- Hoặc sử dụng kèm từ “loại”, “kiểu”, “dạng”, “phỏng theo”…
Ví dụ: sử dụng cụm từ “Champagne style” cho rượu vang không xuất xứ từ vùng Champagne (Pháp).
Những hành vi này không chỉ làm sai lệch thông tin về sản phẩm mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín của cộng đồng địa phương sở hữu chỉ dẫn địa lý.
Xem thêm: Chỉ dẫn địa lý
Các dạng thể hiện của yếu tố xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý
Theo Điều 78 Nghị định 65/2023/NĐ-CP, yếu tố xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý có thể được biểu hiện dưới nhiều hình thức. Cụ thể:
- Dấu hiệu được gắn trực tiếp trên hàng hóa hoặc bao bì sản phẩm.
- Xuất hiện trong các loại giấy tờ giao dịch, bảng hiệu, phương tiện phục vụ kinh doanh.
- Được sử dụng trong hoạt động quảng cáo, truyền thông hoặc các phương tiện thương mại khác.
Điểm chung của các trường hợp trên là những dấu hiệu này trùng hoặc tương tự đến mức gây nhầm lẫn với chỉ dẫn địa lý đang được bảo hộ, từ đó dễ khiến người tiêu dùng hiểu sai về nguồn gốc thật của sản phẩm.
Căn cứ để xem xét yếu tố xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý
Để xác định một hành vi cụ thể có bị coi là xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý hay không, cơ quan chức năng không chỉ dừng lại ở việc đối chiếu dấu hiệu trên sản phẩm mà còn phải dựa vào phạm vi bảo hộ hợp pháp của chỉ dẫn địa lý đó. Phạm vi này được pháp luật quy định rõ và được xác định thông qua các nguồn sau:
- Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý do Cục Sở hữu trí tuệ cấp: đây là văn bản pháp lý quan trọng nhất, ghi nhận chính thức quyền bảo hộ đối với chỉ dẫn địa lý, xác định khu vực địa lý, sản phẩm gắn liền cũng như các tiêu chuẩn đặc thù phải đáp ứng.
- Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên: trong trường hợp chỉ dẫn địa lý của nước ngoài được bảo hộ tại Việt Nam theo các hiệp định quốc tế (như EVFTA, CPTPP…), phạm vi bảo hộ sẽ được xác định theo nội dung của điều ước. Điều này bảo đảm tính tương thích giữa pháp luật Việt Nam và pháp luật quốc tế, đồng thời tạo niềm tin cho đối tác thương mại.
- Bản trích lục Sổ đăng ký quốc gia về sở hữu công nghiệp: đây là nguồn dữ liệu chính thức ghi nhận toàn bộ các thông tin về tình trạng pháp lý của chỉ dẫn địa lý, từ phạm vi bảo hộ đến tình trạng hiệu lực, giúp cơ quan có thẩm quyền và các chủ thể liên quan dễ dàng tra cứu.
Xem thêm: Thủ tục đăng ký chỉ dẫn địa lý
Căn cứ xác định một dấu hiệu là yếu tố xâm phạm
Để xác định dấu hiệu bị nghi ngờ có xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý hay không, cần so sánh dựa trên các tiêu chí:
- So sánh dấu hiệu với chỉ dẫn địa lý: nếu trùng hoàn toàn hoặc tương tự đến mức gây nhầm lẫn về cách viết, cách phát âm, biểu tượng hoặc ý nghĩa thì bị coi là vi phạm.
- So sánh sản phẩm mang dấu hiệu với sản phẩm chính: nếu giống hoặc tương tự nhau về bản chất, công dụng, chức năng, kênh tiêu thụ thì có khả năng gây nhầm lẫn.
- Trường hợp đặc biệt với rượu vang, rượu mạnh: kể cả dịch nghĩa, phiên âm hoặc sử dụng kèm theo các từ “kiểu”, “dạng”, “phỏng theo” nhưng sản phẩm không xuất xứ từ khu vực được bảo hộ thì vẫn vi phạm.
Đối tượng không được bảo hộ với danh nghĩa chỉ dẫn địa lý
Theo Điều 80 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2022), không phải mọi dấu hiệu đều có thể được bảo hộ với tư cách là chỉ dẫn địa lý. Có một số trường hợp bị loại trừ khỏi phạm vi bảo hộ, bao gồm:
- Tên gọi đã trở thành cách gọi thông thường của hàng hóa: nếu một tên gọi ban đầu gắn liền với địa phương nhưng theo thời gian đã trở thành tên gọi phổ biến cho cả một loại sản phẩm (ví dụ như “phô mai” hay “nước mắm”), thì không còn đủ điều kiện bảo hộ.
- Chỉ dẫn địa lý nước ngoài không còn hiệu lực hoặc không còn sử dụng tại quốc gia gốc: trong trường hợp tại chính quốc gia xuất xứ, chỉ dẫn địa lý đã bị chấm dứt bảo hộ hoặc không còn được sử dụng trong thương mại, thì Việt Nam cũng sẽ không bảo hộ.
- Chỉ dẫn địa lý gây xung đột với nhãn hiệu đã được bảo hộ trước đó: nếu một chỉ dẫn địa lý trùng hoặc tương tự với một nhãn hiệu có hiệu lực, việc sử dụng sẽ gây nhầm lẫn về nguồn gốc thương mại của hàng hóa.
- Chỉ dẫn địa lý làm người tiêu dùng hiểu sai về nguồn gốc thực sự của sản phẩm: chẳng hạn, sản phẩm không xuất xứ từ khu vực địa lý được chỉ dẫn nhưng lại sử dụng tên gọi gắn liền với khu vực đó.
Xem thêm: Sự khác biệt giữa nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý
Như vậy, Luật An Khang đã cung cấp cho Quý khách cái nhìn tổng quan về quy định pháp luật và cách xác định hành vi xâm phạm quyền đối với chỉ dẫn địa lý. Nếu Quý doanh nghiệp hoặc cá nhân đang gặp vướng mắc liên quan đến việc đăng ký, bảo hộ hoặc xử lý tranh chấp về chỉ dẫn địa lý, hãy liên hệ ngay với Luật An Khang để được đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm hỗ trợ nhanh chóng và hiệu quả.
