Chỉ dẫn địa lý là dấu hiệu xác định nguồn gốc sản phẩm gắn liền với uy tín, chất lượng và đặc tính đặc thù của địa phương. Pháp luật Việt Nam, tại Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung 2022), quy định rõ về khái niệm này, bao gồm cả trường hợp chỉ dẫn địa lý đồng âm. Thực tế, nhiều sản phẩm nổi tiếng như nước mắm Phú Quốc, cà phê Buôn Ma Thuột, vải thiều Thanh Hà, chè Tân Cương đã được bảo hộ, khẳng định giá trị thương mại và thương hiệu quốc gia. Trong bài viết này, Luật An Khang sẽ phân tích chi tiết các điều kiện bảo hộ chỉ dẫn địa lý để Quý khách có cái nhìn đầy đủ hơn.
Yêu cầu chung để được bảo hộ
Theo Điều 79 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi bổ sung năm 2022, một sản phẩm muốn được công nhận và bảo hộ dưới danh nghĩa chỉ dẫn địa lý phải đáp ứng hai tiêu chí cơ bản:
- Có nguồn gốc địa lý cụ thể: sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý phải được sản xuất, khai thác hoặc chế biến tại đúng khu vực, địa phương, vùng lãnh thổ hoặc quốc gia tương ứng với chỉ dẫn đó. Đây là yếu tố tiên quyết để khẳng định tính chính danh và tránh trường hợp lợi dụng tên gọi địa danh để gắn cho sản phẩm không có liên quan.
- Có danh tiếng, chất lượng hoặc đặc tính nổi bật gắn liền với khu vực địa lý: sản phẩm phải có uy tín, được người tiêu dùng biết đến rộng rãi nhờ các yếu tố do điều kiện tự nhiên hoặc con người của vùng đất đó quyết định.
Đối với chỉ dẫn địa lý đồng âm, pháp luật vẫn cho phép bảo hộ nếu có sự phân biệt rõ ràng trong thực tế sử dụng, không gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng và đảm bảo sự công bằng giữa các tổ chức, cá nhân sản xuất sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý đó.
Ví dụ: “Vải thiều Thanh Hà” (Hải Dương), “Bưởi Đoan Hùng” (Phú Thọ), “Chè San Tuyết Mộc Châu” (Sơn La) đều đáp ứng đầy đủ yêu cầu về nguồn gốc địa lý và danh tiếng đặc thù nên đã được công nhận là chỉ dẫn địa lý tại Việt Nam.
Xem thêm: Chỉ dẫn địa lý
Danh tiếng, chất lượng và đặc tính của sản phẩm
Một trong những tiêu chí quan trọng để xem xét bảo hộ chỉ dẫn địa lý là sản phẩm phải chứng minh được danh tiếng, chất lượng và đặc tính đặc thù. Căn cứ Điều 81 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, các yếu tố này được xác định như sau:
- Danh tiếng: phản ánh mức độ tín nhiệm và sự tin tưởng của người tiêu dùng đối với sản phẩm. Danh tiếng thường thể hiện qua mức độ phổ biến trên thị trường, mức độ được ưa chuộng và sự lựa chọn lặp lại của khách hàng.
- Chất lượng và đặc tính: có thể được xác định thông qua các chỉ tiêu kỹ thuật như cảm quan, hóa học, vật lý, vi sinh… Các chỉ tiêu này phải có khả năng kiểm chứng bằng phương pháp khoa học hoặc thông qua ý kiến chuyên gia.
Ví dụ: Cà phê Buôn Ma Thuột được đánh giá cao nhờ hương thơm nồng nàn, vị đắng mạnh nhưng hậu ngọt kéo dài. Chính đặc tính này tạo nên sự khác biệt và được thị trường trong nước cũng như quốc tế công nhận. Sự nổi tiếng của sản phẩm này không chỉ đến từ hạt cà phê chất lượng mà còn gắn liền với đất đỏ bazan màu mỡ và khí hậu cao nguyên đặc trưng của vùng đất Tây Nguyên.
Điều kiện địa lý gắn liền với sản phẩm
Điều kiện địa lý đóng vai trò quyết định đến sự khác biệt và giá trị của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý. Theo Điều 82 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, điều kiện này bao gồm cả yếu tố tự nhiên và yếu tố con người:
- Yếu tố tự nhiên: bao gồm khí hậu, địa hình, thổ nhưỡng, nguồn nước, hệ sinh thái… Đây là những yếu tố không thể di dời, tạo ra đặc tính riêng biệt cho sản phẩm. Ví dụ, khí hậu mát mẻ quanh năm, đất đai giàu dinh dưỡng ở cao nguyên Mộc Châu đã tạo nên hương vị ngọt thanh, lá dày và màu xanh đặc trưng của chè San Tuyết Mộc Châu.
- Yếu tố con người: bao gồm kỹ năng, bí quyết, kinh nghiệm sản xuất được lưu truyền qua nhiều thế hệ, cũng như quy trình sản xuất truyền thống của địa phương. Chẳng hạn, nước mắm Phú Quốc nổi tiếng nhờ sự kết hợp giữa nguồn nguyên liệu cá cơm tươi ngon, nước biển giàu muối khoáng và bí quyết ủ chượp hàng trăm năm trong thùng gỗ bời lời của ngư dân.
Sự giao thoa giữa tự nhiên và con người chính là nền tảng để hình thành những sản phẩm mang giá trị độc đáo, không thể sao chép ở bất kỳ nơi nào khác.
Xem thêm: Thủ tục đăng ký chỉ dẫn địa lý
Khu vực địa lý được xác định rõ ràng
Ngoài các điều kiện về nguồn gốc, danh tiếng và đặc tính sản phẩm, một yếu tố quan trọng khác là khu vực địa lý gắn với sản phẩm phải được xác định cụ thể.
Theo Điều 83 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, phạm vi khu vực địa lý mang chỉ dẫn phải được mô tả chi tiết bằng từ ngữ và thể hiện trên bản đồ để xác định rõ ranh giới. Điều này giúp đảm bảo tính minh bạch, tránh tranh chấp giữa các địa phương, đồng thời tạo điều kiện cho cơ quan quản lý nhà nước dễ dàng kiểm soát việc sử dụng chỉ dẫn địa lý.
Ví dụ: Chè Tân Cương chỉ được công nhận đối với sản phẩm sản xuất trong phạm vi xã Tân Cương (Thái Nguyên). Các vùng lân cận tuy có trồng chè nhưng không được phép sử dụng chỉ dẫn địa lý này, nhằm bảo vệ giá trị và danh tiếng riêng biệt của chè Tân Cương.
Xem thêm: Hồ sơ đăng ký chỉ dẫn địa lý bị từ chối
Qua những phân tích trên có thể thấy, việc bảo hộ chỉ dẫn địa lý không chỉ là một thủ tục pháp lý đơn thuần, mà còn là cơ chế quan trọng để bảo vệ giá trị văn hóa, uy tín và lợi ích kinh tế của cộng đồng địa phương. Một sản phẩm muốn được công nhận chỉ dẫn địa lý phải đáp ứng đồng thời các điều kiện về nguồn gốc địa lý, danh tiếng – chất lượng – đặc tính, điều kiện tự nhiên và con người, cùng với việc xác định rõ ranh giới khu vực sản xuất.
Như vậy, Luật An Khang đã cung cấp cho Quý khách cái nhìn toàn diện về điều kiện bảo hộ chỉ dẫn địa lý theo Luật Sở hữu trí tuệ. Nếu Quý doanh nghiệp hoặc cá nhân đang có nhu cầu tư vấn, đăng ký hoặc xử lý tranh chấp liên quan đến chỉ dẫn địa lý, hãy liên hệ ngay với Luật An Khang để được đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm hỗ trợ nhanh chóng, chính xác và hiệu quả.
