VĂN BẰNG BẢO HỘ: QUYỀN LỢI, THỜI HẠN VÀ NHỮNG LƯU Ý QUAN TRỌNG THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM 2025

Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt, tài sản trí tuệ ngày càng trở thành vũ khí chiến lược giúp doanh nghiệp khẳng định chỗ đứng trên thị trường. Tuy nhiên, không ít cá nhân và tổ chức vẫn còn khá mơ hồ về khái niệm văn bằng bảo hộ – tấm lá chắn pháp lý bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Sự thiếu hiểu biết này có thể khiến doanh nghiệp rơi vào thế bị động, thậm chí mất quyền sở hữu đối với những tài sản trí tuệ có giá trị. Vậy văn bằng bảo hộ là gì, có những loại nào, hiệu lực bao lâu và lệ phí phải nộp ra sao? Hãy cùng Luật An Khang tìm hiểu chi tiết trong bài viết này để doanh nghiệp có thể bảo vệ thương hiệu và quyền lợi hợp pháp của mình

Văn bằng bảo hộ là gì?

Theo Khoản 25 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, văn bằng bảo hộ là văn bản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho tổ chức, cá nhân nhằm xác lập quyền sở hữu công nghiệp đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý; quyền đối với giống cây trồng…

Nói cách khác, văn bằng bảo hộ giống như “sổ đỏ” cho tài sản trí tuệ. Nó chứng minh rằng bạn là chủ sở hữu hợp pháp, được pháp luật công nhận và bảo vệ. Văn bằng bảo hộ có giá trị:

• Ngăn chặn hành vi xâm phạm, sao chép trái phép.
• Làm cơ sở để khởi kiện hoặc yêu cầu xử lý vi phạm.
• Gia tăng uy tín, nâng cao giá trị thương mại của sản phẩm/dịch vụ.

Ví dụ: khi doanh nghiệp được cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu, logo và thương hiệu sẽ được pháp luật bảo hộ, tránh bị đối thủ sao chép, sử dụng trái phép.

Các loại văn bằng bảo hộ phổ biến

Xem thêm: Bảo Hộ Nhãn Hiệu: Cần Chuẩn Bị Gì?

Hiện nay, pháp luật quy định nhiều loại văn bằng bảo hộ, mỗi loại tương ứng với một đối tượng sở hữu công nghiệp:

Bằng độc quyền sáng chế – hiệu lực 20 năm kể từ ngày nộp đơn (Khoản 2 Điều 93 Luật Sở hữu trí tuệ).
Ví dụ: Một công ty công nghệ đăng ký sáng chế phần mềm nén dữ liệu, sau khi được cấp bằng, họ độc quyền khai thác trong 20 năm.

Bằng độc quyền giải pháp hữu ích – hiệu lực 10 năm kể từ ngày nộp đơn.
Ví dụ: Một cá nhân sáng chế ra thiết bị tiết kiệm điện, nhưng không đủ tiêu chuẩn sáng chế, vẫn có thể xin bảo hộ theo dạng giải pháp hữu ích.

Giấy chứng nhận đăng ký kiểu dáng công nghiệp – hiệu lực năm năm, được gia hạn tối đa hai lần, mỗi lần năm năm ((Khoản 4 Điều 93 Luật Sở hữu trí tuệ 2005).

Giấy chứng nhận đăng ký thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn – có hiệu lực kể từ ngày được cấp và sẽ chấm dứt vào ngày sớm nhất trong các mốc sau:

• 10 năm kể từ ngày nộp đơn đăng ký;
• 10 năm kể từ ngày thiết kế bố trí được chủ sở hữu hoặc người được phép tiến hành khai thác thương mại lần đầu tiên tại bất kỳ nơi nào trên thế giới;
• 15 năm kể từ ngày tạo ra thiết kế bố trí.

Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu – hiệu lực mười năm kể từ ngày nộp đơn và có thể gia hạn nhiều lần liên tiếp, mỗi lần mười năm (Khoản 6 Điều 93 Luật Sở hữu trí tuệ 2005).

Xem thêm: Hồ sơ đăng ký bảo hộ nhãn hiệu: Quy định mới nhất và hướng dẫn chi tiết từ A–Z

Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý – có hiệu lực vô thời hạn (Khoản 7 Điều 93 Luật Sở hữu trí tuệ 2005).

Xem thêm: Thời Hạn Bảo Hộ Chỉ Dẫn Địa Lý: Hiệu Lực, Điều Kiện Duy Trì Và Những Lưu Ý Quan Trọng

Như vậy, mỗi loại văn bằng bảo hộ có hiệu lực khác nhau, việc lựa chọn loại văn bằng bảo hộ phù hợp sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu chiến lược bảo vệ tài sản trí tuệ của mình, do đó chủ sở hữu cần nắm rõ để kịp thời gia hạn.

Lệ phí cấp văn bằng bảo hộ

Theo quy định tại Thông tư 263/2016/TT-BTC (được sửa đổi bởi Thông tư 31/2020/TT-BTC và Thông tư 63/2023/TT-BTC), mức thu phí và lệ phí sở hữu công nghiệp được áp dụng như sau:

• Mức phí, lệ phí được thực hiện theo Biểu mức thu phí, lệ phí sở hữu công nghiệp do Bộ Tài chính ban hành.
• Trong trường hợp Việt Nam tham gia điều ước quốc tế có quy định khác, thì áp dụng theo điều ước quốc tế (trừ một số trường hợp đặc thù về Nghị định thư Madrid).
• Từ ngày 01/01/2024 đến hết 31/12/2025, nếu nộp hồ sơ đăng ký, gia hạn hoặc các thủ tục khác về văn bằng bảo hộ theo hình thức trực tuyến, tổ chức, cá nhân sẽ được giảm 50% mức thu lệ phí theo Biểu mức quy định.
• Từ 01/01/2026 trở đi, mức thu phí, lệ phí sẽ áp dụng trở lại theo Biểu mức ban hành gốc.

👉 Như vậy, lệ phí cấp văn bằng bảo hộ hiện nay (nếu nộp trực tuyến, đến hết ngày 31/12/2025) là 60.000 đồng.

Chấm dứt hiệu lực văn bằng bảo hộ

Theo Điều 95 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, văn bằng bảo hộ có thể chấm dứt hiệu lực trong những trường hợp nhất định, cụ thể như sau:

• Không nộp lệ phí duy trì hoặc gia hạn: Chủ sở hữu văn bằng bảo hộ (ví dụ bằng độc quyền sáng chế, giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu) phải thực hiện nghĩa vụ tài chính đúng hạn. Nếu quá thời gian quy định mà không nộp phí, hiệu lực văn bằng sẽ tự động chấm dứt.
  Ví dụ: Một công ty sở hữu sáng chế về dược phẩm nhưng không đóng phí duy trì năm thứ 5, văn bằng bảo hộ sẽ mất hiệu lực kể từ đầu năm đó.
• Từ bỏ quyền sở hữu công nghiệp: Chủ văn bằng có thể chủ động gửi văn bản từ bỏ quyền. Trong trường hợp này, cơ quan quản lý (Cục Sở hữu trí tuệ) sẽ ra quyết định chấm dứt hiệu lực và ghi nhận trên Sổ đăng ký quốc gia.
• Chủ sở hữu không còn tồn tại: Nếu cá nhân qua đời mà không có người thừa kế hợp pháp, hoặc doanh nghiệp giải thể mà không chuyển nhượng quyền, văn bằng bảo hộ cũng hết hiệu lực.
• Nhãn hiệu không được sử dụng liên tục 5 năm: Nếu một nhãn hiệu không được sử dụng trên thực tế trong vòng 5 năm liên tiếp, đối thủ hoặc bên liên quan có quyền yêu cầu chấm dứt hiệu lực, trừ khi chủ sở hữu có lý do chính đáng hoặc khôi phục việc sử dụng trước khi có yêu cầu.
• Không kiểm soát việc sử dụng nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận: Khi chủ sở hữu buông lỏng quản lý hoặc để xảy ra vi phạm quy chế sử dụng, văn bằng bảo hộ sẽ bị chấm dứt.
• Điều kiện địa lý thay đổi: Với chỉ dẫn địa lý, nếu các yếu tố tự nhiên hoặc xã hội thay đổi dẫn tới việc sản phẩm mất đi chất lượng, uy tín gắn với vùng địa lý đó thì văn bằng bảo hộ chỉ dẫn địa lý không còn giá trị.

Khi có căn cứ chấm dứt, Cục Sở hữu trí tuệ sẽ cập nhật thông tin vào Sổ đăng ký quốc gia về sở hữu công nghiệp và công bố trên Công báo Sở hữu công nghiệp.

👉 Như vậy, việc duy trì hiệu lực văn bằng bảo hộ không chỉ dừng ở việc “được cấp” mà còn đòi hỏi chủ sở hữu phải thực hiện nghĩa vụ tài chính, quản lý và sử dụng đúng pháp luật. Nếu không, quyền lợi sẽ bị mất và khó có thể khôi phục

Các trường hợp hủy bỏ hiệu lực văn bằng bảo hộ

Trong quá trình khai thác quyền sở hữu công nghiệp, văn bằng bảo hộ không phải lúc nào cũng duy trì hiệu lực trọn vẹn. Theo quy định tại Điều 95 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung các năm 2009, 2019 và 2022), văn bằng bảo hộ có thể bị hủy bỏ trong một số trường hợp nhất định.

Hủy bỏ toàn bộ hiệu lực văn bằng bảo hộ

Một văn bằng bảo hộ sẽ bị hủy toàn bộ khi rơi vào các trường hợp sau:

• Người nộp đơn đăng ký nhãn hiệu có dụng ý xấu trong quá trình đăng ký.
• Đơn đăng ký sáng chế vi phạm quy định về kiểm soát an ninh đối với sáng chế.
• Đơn đăng ký sáng chế được tạo ra trực tiếp từ nguồn gen hoặc tri thức truyền thống về nguồn gen, nhưng:
  • Không bộc lộ nguồn gốc; hoặc
  • Bộc lộ sai lệch, không chính xác về nguồn gốc trong đơn đăng ký.

Hủy bỏ toàn bộ hoặc một phần hiệu lực

Ngoài việc hủy toàn bộ, pháp luật cũng cho phép hủy bỏ một phần hiệu lực văn bằng bảo hộ trong các tình huống sau:

• Người nộp đơn không có quyền đăng ký và cũng không được chuyển nhượng quyền đăng ký từ chủ thể có quyền hợp pháp.
• Đối tượng sở hữu công nghiệp (sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, thiết kế bố trí mạch tích hợp) không đáp ứng điều kiện bảo hộ.
• Việc sửa đổi, bổ sung đơn đã làm thay đổi bản chất hoặc mở rộng phạm vi so với nội dung ban đầu.
• Sáng chế không được mô tả đầy đủ, rõ ràng, khiến người có trình độ trung bình trong lĩnh vực kỹ thuật tương ứng không thể thực hiện được.
• Văn bằng bảo hộ sáng chế cấp vượt quá phạm vi bộc lộ trong bản mô tả ban đầu.
• Sáng chế vi phạm nguyên tắc nộp đơn đầu tiên theo quy định của pháp luật.

Hậu quả pháp lý khi bị hủy bỏ hiệu lực

Khi văn bằng bảo hộ bị hủy bỏ toàn bộ hoặc một phần, phần bị hủy sẽ không còn phát sinh hiệu lực kể từ ngày cấp. Điều này đồng nghĩa với việc quyền độc quyền của chủ sở hữu đối với đối tượng sở hữu công nghiệp cũng chấm dứt.

Quyền yêu cầu hủy bỏ hiệu lực

• Tổ chức, cá nhân đều có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền (Cục Sở hữu trí tuệ) xem xét hủy bỏ hiệu lực văn bằng bảo hộ.
• Người yêu cầu cần nộp phí, lệ phí theo quy định.
• Thời hiệu yêu cầu hủy bỏ:
  • Đối với hầu hết các đối tượng sở hữu công nghiệp: suốt thời hạn bảo hộ.
  • Riêng đối với nhãn hiệu: Nếu lý do hủy bỏ liên quan đến quyền đăng ký, điều kiện bảo hộ, sửa đổi đơn, bộc lộ sáng chế hoặc nguyên tắc nộp đơn đầu tiên, thời hiệu chỉ là 05 năm kể từ ngày cấp văn bằng bảo hộ hoặc ngày đăng ký quốc tế nhãn hiệu có hiệu lực tại Việt Nam.

👉 Có thể thấy, việc quản lý, duy trì hiệu lực văn bằng bảo hộ đòi hỏi sự hiểu biết sâu về pháp luật sở hữu trí tuệ. Do đó, doanh nghiệp và cá nhân nên thường xuyên rà soát tình trạng bảo hộ, đồng thời tham khảo ý kiến chuyên gia pháp lý để hạn chế rủi ro bị hủy bỏ quyền.

Kết luận 

Văn bằng bảo hộ không chỉ giúp khẳng định quyền sở hữu trí tuệ mà còn là công cụ bảo vệ doanh nghiệp trước sự cạnh tranh và hành vi xâm phạm quyền lợi. Việc hiểu rõ thời hạn, điều kiện gia hạn cũng như các trường hợp chấm dứt hiệu lực sẽ giúp bạn chủ động hơn trong quản lý tài sản trí tuệ của mình.

Nếu bạn cần được tư vấn chuyên sâu hoặc hỗ trợ thủ tục đăng ký, duy trì hiệu lực văn bằng bảo hộ, đừng ngần ngại liên hệ Luật và Kế toán An Khang qua số điện thoại 0936 149 833 để được đội ngũ luật sư đồng hành và hỗ trợ tận tình