Bạn có đang băn khoăn doanh nghiệp mình phải lập những loại sổ sách kế toán nào, theo chuẩn nào để đúng quy định pháp luật? Không ít doanh nghiệp nhỏ vì thiếu hiểu biết mà ghi chép sổ sách sai quy cách, dẫn đến rủi ro khi thanh kiểm tra thuế, thậm chí bị xử phạt. Trong bài viết này, Luật và Kế toán An Khang sẽ giúp bạn nắm rõ mẫu sổ sách kế toán theo chuẩn VAS, hướng dẫn cách áp dụng thực tế cho doanh nghiệp, kèm căn cứ pháp lý cụ thể. Hãy cùng đọc tiếp để tránh sai sót đáng tiếc và tối ưu hệ thống kế toán của bạn.
Cơ sở pháp lý về mẫu sổ sách kế toán theo chuẩn VAS
Theo Luật Kế toán 2015 (Điều 25, Điều 26), doanh nghiệp bắt buộc phải mở, ghi chép và lưu giữ sổ kế toán theo đúng chế độ do Bộ Tài chính ban hành. Hiện nay, hai văn bản hướng dẫn chính gồm:
- Thông tư 05/2019/TT-BTC hướng dẫn kế toán áp dụng cho tổ chức tài chính vi mô do Bộ trưởng Bộ Tài chính ban hành.
- Thông tư 24/2024/TT-BTC hướng dẫn Chế độ kế toán hành chính, sự nghiệp do Bộ trưởng Bộ Tài chính ban hành
Như vậy, căn cứ vào quy mô doanh nghiệp, việc áp dụng mẫu sổ sách kế toán theo chuẩn VAS sẽ khác nhau. Mỗi đơn vị chỉ sử dụng một hệ thống sổ kế toán cho một kỳ kế toán năm, bao gồm sổ kế toán tổng hợp và sổ kế toán chi tiết.
- Sổ kế toán tổng hợp dùng để ghi sổ tổng hợp các nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh theo trình tự thời gian hoặc theo nội dung kinh tế. Trường hợp cần thiết, có thể kết hợp việc ghi sổ theo trình tự thời gian với việc phân loại, hệ thống hoá các nghiệp vụ kinh tế đã phát sinh theo nội dung kinh tế.
- Sổ, thẻ kế toán chi tiết dùng để ghi chi tiết các nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh liên quan đến các đối tượng kế toán theo yêu cầu quản lý mà sổ kế toán tổng hợp chưa phản ánh chi tiết.
Xem thêm: Hướng dẫn lập sổ sách kế toán doanh nghiệp nhỏ
Danh mục các mẫu sổ sách kế toán theo chuẩn VAS
Hệ thống sổ sách kế toán theo chuẩn VAS bao gồm nhiều loại, nhưng cơ bản có thể chia thành 4 nhóm chính:
- Sổ nhật ký: Ghi chép toàn bộ nghiệp vụ phát sinh theo trình tự thời gian (sổ nhật ký chung, sổ nhật ký thu – chi tiền mặt…).
- Sổ cái: Phản ánh số liệu theo từng tài khoản kế toán.
- Sổ chi tiết: Theo dõi chi tiết từng đối tượng kế toán (ví dụ: sổ chi tiết công nợ phải thu của khách hàng A, B…).
- Sổ quỹ và sổ đặc thù: Sổ quỹ tiền mặt, sổ tiền gửi ngân hàng, sổ theo dõi tài sản cố định, hàng tồn kho.
Ví dụ minh họa: Một doanh nghiệp dịch vụ nhỏ cần tối thiểu: sổ nhật ký chung, sổ cái, sổ quỹ tiền mặt, sổ tiền gửi ngân hàng và sổ chi tiết công nợ khách hàng. Đây là những sổ cơ bản để cơ quan thuế kiểm tra được tính minh bạch.
Cách lập sổ sách kế toán cho doanh nghiệp nhỏ và vừa
- Bước 1: Thu thập chứng từ kế toán – ví dụ: hóa đơn mua hàng, phiếu thu, phiếu chi.
- Bước 2: Định khoản nghiệp vụ – dựa vào hệ thống tài khoản trong Thông tư 133.
- Bước 3: Ghi vào sổ nhật ký chung – theo trình tự thời gian.
- Bước 4: Ghi sổ cái và sổ chi tiết – phản ánh theo từng tài khoản.
- Bước 5: Đối chiếu và khóa sổ cuối kỳ.
Ví dụ: Doanh nghiệp nhận 50 triệu từ khách hàng, kế toán sẽ lập phiếu thu, ghi vào nhật ký chung (Nợ 112/ Có 131), sau đó chuyển số liệu sang sổ cái tài khoản 112 và sổ chi tiết công nợ khách hàng.
Xem thêm: Quy trình kiểm tra sổ sách kế toán cuối năm
So sánh mẫu sổ sách kế toán theo VAS và IFRS
Nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài quan tâm đến sự khác biệt giữa sổ sách kế toán theo chuẩn VAS và IFRS (chuẩn quốc tế).
- VAS: Tuân thủ luật Việt Nam, trọng tâm vào quản lý và quyết toán thuế.
- IFRS: Hướng đến minh bạch, cung cấp thông tin hữu ích cho nhà đầu tư.
Ví dụ: Trong ghi nhận tài sản cố định, VAS thường theo nguyên giá trừ khấu hao, còn IFRS có thể yêu cầu đánh giá lại theo giá trị hợp lý.
Điều này ảnh hưởng lớn đến doanh nghiệp FDI, buộc họ phải lập song song hai hệ thống sổ hoặc chuyển đổi báo cáo.
Doanh nghiệp nhỏ nên chọn mẫu sổ nào?
Không ít doanh nghiệp nhỏ lo lắng: “Liệu tôi có cần lập đủ hàng chục loại sổ như trong Thông tư 200?”.
Theo 24/2024/TT-BTC, doanh nghiệp nhỏ được phép tinh giản hệ thống số, chỉ cần lập các sổ cơ bản phục vụ quản lý và quyết toán thuế.
Ví dụ thực tế: Một cửa hàng kinh doanh quần áo có thể chỉ cần:
- Sổ quỹ tiền mặt
- Sổ nhật ký chung
- Sổ cái
- Sổ chi tiết công nợ
Điều này vừa đúng luật, vừa tiết kiệm thời gian, nhân lực, tránh tình trạng làm thừa sổ nhưng không sử dụng.
Xem thêm: Kê khai thuế điện tử eTax
Kết luận
Bài viết đã phân tích chi tiết mẫu sổ sách kế toán theo chuẩn VAS, căn cứ pháp lý áp dụng, hướng dẫn lập sổ theo Thông tư 133 cho doanh nghiệp nhỏ, đồng thời chỉ ra sự khác biệt giữa VAS và IFRS.
Nếu doanh nghiệp của bạn còn băn khoăn trong việc lựa chọn, lập và quản lý sổ sách kế toán, hãy liên hệ ngay với Luật và Kế toán An Khang để được tư vấn chuyên sâu. Gọi ngay hotline 0936 149 833 để được hỗ trợ kịp thời, tránh rủi ro pháp lý và tối ưu hệ thống kế toán của doanh nghiệp.
