Doanh nghiệp có bắt buộc lập phương án sử dụng lao động khi thay đổi cơ cấu, công nghệ?

Trong hoạt động sản xuất – kinh doanh, việc thay đổi cơ cấu tổ chức hoặc công nghệ là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, đi cùng với đó là những nghĩa vụ pháp lý bắt buộc doanh nghiệp phải thực hiện, đặc biệt liên quan đến phương án sử dụng lao động. Vậy mức xử phạt không lập phương án sử dụng lao động khi thay đổi cơ cấu, công nghệ là bao nhiêu? Doanh nghiệp có bắt buộc phải lập phương án không? Và phương án sử dụng lao động gồm những nội dung chủ yếu nào? Hãy cùng Luật An Khang phân tích chi tiết dưới góc nhìn pháp lý.

Doanh nghiệp có bắt buộc lập phương án sử dụng lao động khi thay đổi cơ cấu, công nghệ?

Theo Điều 42 Bộ luật Lao động 2019, khi thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế, người sử dụng lao động có các nghĩa vụ quan trọng.

Các trường hợp được coi là thay đổi cơ cấu, công nghệ:

• Thay đổi cơ cấu tổ chức, tổ chức lại lao động.
• Thay đổi quy trình, công nghệ, máy móc, thiết bị sản xuất, kinh doanh.
• Thay đổi sản phẩm hoặc cơ cấu sản phẩm.

Nghĩa vụ của doanh nghiệp:

• Nếu việc thay đổi ảnh hưởng đến nhiều người lao động, doanh nghiệp phải xây dựng và thực hiện phương án sử dụng lao động theo quy định tại Điều 44 Bộ luật Lao động 2019.
• Nếu có chỗ làm việc mới, doanh nghiệp cần ưu tiên đào tạo lại người lao động để tiếp tục sử dụng.
• Trường hợp do lý do kinh tế khiến nhiều người lao động có nguy cơ mất việc làm, phương án sử dụng lao động cũng bắt buộc phải có.
• Nếu không thể tiếp tục bố trí việc làm và buộc phải cho thôi việc, doanh nghiệp phải trả trợ cấp mất việc làm theo Điều 47 Bộ luật Lao động 2019.

Kết luận: Trong trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ, doanh nghiệp bắt buộc phải xây dựng phương án sử dụng lao động để đảm bảo quyền lợi người lao động và tránh rủi ro pháp lý.

Mức xử phạt không lập phương án sử dụng lao động khi thay đổi cơ cấu, công nghệ

Theo khoản 3 Điều 12 Nghị định 12/2022/NĐ-CP, người sử dụng lao động vi phạm quy định về sửa đổi, bổ sung, chấm dứt hợp đồng lao động sẽ bị xử phạt. Cụ thể:

• Doanh nghiệp cho thôi việc người lao động do thay đổi cơ cấu, công nghệ mà không trao đổi ý kiến với tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở, hoặc không thông báo trước 30 ngày cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoặc người lao động, sẽ bị xử phạt.
• Trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế, khi chia, tách, hợp nhất, sáp nhập, bán, cho thuê, chuyển đổi loại hình doanh nghiệp, chuyển nhượng quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản… mà không lập phương án sử dụng lao động hoặc lập phương án nhưng thiếu nội dung theo quy định, cũng bị xử phạt.
• Ngoài ra, nếu doanh nghiệp sử dụng quy chế đánh giá mức độ hoàn thành công việc mà không tham khảo ý kiến tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở cũng bị xem là vi phạm.

Mức phạt cụ thể:

• Với cá nhân vi phạm: phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng.
• Với doanh nghiệp, tổ chức vi phạm: mức phạt gấp đôi, từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng (căn cứ khoản 1 Điều 6 Nghị định 12/2022/NĐ-CP).

Kết luận: Doanh nghiệp thay đổi cơ cấu, công nghệ mà không lập phương án sử dụng lao động có thể bị xử phạt đến 20 triệu đồng.

Nội dung phương án sử dụng lao động theo quy định

Căn cứ Điều 44 Bộ luật Lao động 2019, nội dung phương án sử dụng lao động cần bao gồm:

1. Số lượng và danh sách người lao động tiếp tục được sử dụng; người được đào tạo lại để tiếp tục làm việc; người chuyển sang làm việc không trọn thời gian.
2. Số lượng và danh sách người lao động nghỉ hưu.
3. Số lượng và danh sách người lao động phải chấm dứt hợp đồng lao động.
4. Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp, người lao động và các bên liên quan trong việc thực hiện phương án.
5. Biện pháp và nguồn tài chính bảo đảm thực hiện phương án.

Đặc biệt, khi xây dựng phương án, doanh nghiệp cần trao đổi ý kiến với tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở (nếu có). Đây là yếu tố bắt buộc nhằm đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ pháp luật.

Xem thêm: Đăng ký thang, bảng lương lao động: Doanh nghiệp cần biết gì để tránh bị phạt

Ý nghĩa của việc lập phương án sử dụng lao động

Việc lập phương án sử dụng lao động khi thay đổi cơ cấu công nghệ không chỉ nhằm tránh mức xử phạt theo quy định mà còn:

• Bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động, nhất là trong bối cảnh dễ phát sinh mất việc làm.
• Giúp doanh nghiệp ổn định sản xuất – kinh doanh, hạn chế xung đột, tranh chấp lao động.
• Thể hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, góp phần duy trì quan hệ lao động hài hòa, ổn định.
• Giảm thiểu rủi ro pháp lý khi bị thanh tra, kiểm tra lao động.

Kết luận

Qua phân tích, có thể thấy:

• Mức xử phạt không lập phương án sử dụng lao động khi thay đổi cơ cấu, công nghệ đối với doanh nghiệp có thể lên tới 20 triệu đồng.
• Doanh nghiệp bắt buộc phải xây dựng phương án sử dụng lao động trong trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ, đặc biệt khi ảnh hưởng đến nhiều người lao động.
• Nội dung phương án sử dụng lao động phải bao gồm danh sách, số lượng lao động được tiếp tục sử dụng, nghỉ hưu, phải chấm dứt hợp đồng, cùng quyền – nghĩa vụ và nguồn tài chính bảo đảm thực hiện.

Như vậy, việc tuân thủ quy định không chỉ giúp doanh nghiệp tránh bị xử phạt mà còn là công cụ quan trọng để quản lý lao động, bảo đảm sự phát triển bền vững.