Sử dụng hóa đơn bất hợp pháp: Những điều bạn cần biết để tránh rủi ro
Sử dụng hóa đơn bất hợp pháp đang là vấn đề băn khoăn, chưa hiểu rõ của rất nhiều doanh nghiệp. Điều này có thể ảnh hưởng đến các hoạt động kinh doanh thường ngày của các doanh nghiệp. Vậy sử dụng hóa đơn bất hợp pháp là gì? Quy định về sử dụng hóa đơn bất hợp pháp như thế nào. Cùng Luật và Kế Toán An Khang tìm hiểu thông qua nội dung bài viết dưới đây.

Khái niệm sử dụng hóa đơn bất hợp pháp
Khái niệm hóa đơn bất hợp pháp
Hóa đơn hợp pháp là hóa đơn do Bộ Tài chính phát hành và được cơ quan thuế cung cấp cho các cơ sở kinh doanh. Là hóa đơn do các cơ sở kinh doanh tự in theo mẫu quy định và đã được cơ quan thuế chấp nhận cho sử dụng. Là hóa đơn đã được doanh nghiệp làm thủ tục thông báo phát hành hóa đơn. Nếu doanh nghiệp chưa thông báo phát hành hóa đơn mà đã sử dụng hóa đơn thì hóa đơn đó là bất hợp pháp.
Như vậy có thể hiểu, hóa đơn bất hợp pháp là hóa đơn không do Bộ Tài chính phát hành hay tổng cục thuế cung cấp, không phải là hóa đơn do các cơ sở kinh doanh tự in, không phải là hóa đơn mà doanh nghiệp đã làm thủ tục thông báo phát hành hóa đơn.
Khái niệm sử dụng không hợp pháp hóa đơn
Sử dụng hóa đơn bất hợp pháp là việc sử dụng hóa đơn giả, hóa đơn chưa có giá trị sử dụng, hết giá trị sử dụng.
+ Hóa đơn giả là hóa đơn được in hoặc khởi tạo theo mẫu hóa đơn đã được phát hành của tổ chức, cá nhân khác. Hoặc in, khởi tạo trùng số của cùng một ký hiệu hóa đơn.
+ Hóa đơn chưa có giá trị sử dụng là hóa đơn đã được tạo nhưng chưa hoàn thành việc thông báo phát hành.
+ Hóa đơn hết giá trị sử dụng là hóa đơn đã làm đủ thủ tục phát hành nhưng tổ chức, cá nhân phát hành thông báo không tiếp tục sử dụng nữa; các loại hóa đơn bị mất sau khi đã thông báo phát hành được tổ chức, cá nhân phát hành báo mất với cơ quan thuế quản lý trực tiếp; hóa đơn của các tổ chức, cá nhân đã ngừng sử dụng mã số thuế (còn gọi là đóng mã số thuế).

Các hành vi sử dụng hóa đơn bất hợp pháp
Căn cứ theo Điều 4 Nghị định 125/2020/NĐ-CP quy định về các hành vi sử dụng hóa đơn bất hợp pháp, cụ thể như sau:
- Hóa đơn, chứng từ giả: tài liệu tài chính được tạo ra hoặc sử dụng một cách không đúng đắn, không có căn cứ giao dịch thực tế.
- Hóa đơn, chứng từ chưa có giá trị sử dụng, không còn giá trị sử dụng: các tài liệu tài chính chưa được hoàn thành, không đủ thông tin cần thiết hoặc đã hết thời hạn sử dụng.
- Hóa đơn phải ngừng sử dụng trong thời gian bị cưỡng chế bằng biện pháp ngừng không được sử dụng hóa đơn, trừ trường hợp được phép sử dụng theo thông báo của cơ quan thuế: hóa đơn bị tạm ngừng sử dụng trong một khoảng thời gian do cơ quan thuế áp dụng biện pháp ngừng sử dụng hóa đơn, trừ khi được cơ quan thuế thông báo cho phép sử dụng lại.
- Hóa đơn điện tử không đăng ký sử dụng với cơ quan thuế: hóa đơn điện tử không được đăng ký và cấp phép sử dụng bởi cơ quan thuế.
- Hóa đơn điện tử chưa được cấp mã của cơ quan thuế đối với trường hợp sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế cấp: hóa đơn điện tử đã được tạo ra, nhưng không có mã đăng ký từ cơ quan thuế hoặc không tuân thủ quy định về mã cơ quan thuế trong quá trình sử dụng.
- Hóa đơn, chứng từ mua hàng hóa, dịch vụ có ngày lập trên hóa đơn từ ngày cơ quan thuế xác định là bên bán không hoạt động tại địa chỉ kinh doanh đã đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
- Hóa đơn, chứng từ khi mua hàng hóa, dịch vụ có ngày lập trên hóa đơn, chứng từ trước ngày xác định bên lập hóa đơn, chứng từ không còn hoạt động tại địa chỉ kinh doanh mà doanh nghiệp đã đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc chưa có thông báo của cơ quan thuế về việc bên lập hóa đơn, chứng từ không còn hoạt động tại địa chỉ kinh doanh đã đăng ký với cơ quan có thẩm quyền, tuy nhiên cơ quan thuế, cơ quan công an hoặc các cơ quan chức năng khác đã có kết luận đó là hóa đơn, chứng từ không hợp pháp.
Hậu quả của việc sử dụng hóa đơn bất hợp pháp
Truy thu tiền trục lợi từ việc sử dụng hóa đơn bất hợp pháp
Khi sử dụng hóa đơn bất hợp pháp nhằm trục lợi một số tiền nhất định thì khi bị phát hiện, người mua, người bán theo hóa đơn sẽ bị truy thu toàn bộ số tiền đó. Và tùy vào từng trường hợp cụ thể có thể bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Xử phạt vi phạm hành chính
Theo quy định của Nghị định 125/2020/NĐ-CP, việc xử phạt sử dụng hóa đơn bất hợp pháp được quy định như sau:
Stt |
Hành vi |
Mức phạt |
Căn cứ |
1 |
Sử dụng hóa đơn không hợp pháp | 20 – 40 triệu đồng
Buộc hủy hóa đơn đã sử dụng |
Điều 28 Nghị định 125/2020/NĐ-CP |
2 |
Sử dụng hoá đơn, chứng từ không hợp pháp để hạch toán giá trị hàng hoá, dịch vụ mua vào làm:
Nhưng khi cơ quan thuế thanh tra, kiểm tra phát hiện, người mua chứng minh được lỗi vi phạm sử dụng hoá đơn, chứng từ không hợp pháp thuộc về bên bán hàng và người mua đã hạch toán kế toán đầy đủ theo quy định |
– Phạt 20% số tiền thuế khai thiếu hoặc số tiền thuế đã được miễn, giảm, hoàn cao hơn so với quy định
– Buộc nộp đủ số tiền thuế thiếu, số tiền thuế được hoàn, miễn, giảm cao hơn quy định và tiền chậm nộp tiền thuế vào ngân sách nhà nước – Buộc điều chỉnh lại số lỗ, số thuế giá trị gia tăng đầu vào được khấu trừ chuyển kỳ sau (nếu có) |
Điểm đ khoản 1, điểm a khoản 2 Điều 16 Nghị định 125/2020/NĐ-CP |
3 |
Sử dụng hoá đơn không hợp pháp; để khai thuế làm giảm số thuế phải nộp/tăng số tiền thuế được hoàn/miễn/giảm | – Phạt tiền 01 lần số thuế trốn đối với người nộp thuế có từ một tình tiết giảm nhẹ trở lên
– Phạt tiền 1,5 lần số tiền thuế trốn đối với người nộp thuế thực hiện hành vi trên mà không có tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ – Phạt tiền 02 lần số thuế trốn đối với người nộp thuế thực hiện hành vi trên mà có một tình tiết tăng nặng – Phạt tiền 2,5 lần số tiền thuế trốn đối với người nộp thuế thực hiện hành vi trên có hai tình tiết tăng nặng – Phạt tiền 03 lần số tiền thuế trốn đối với người nộp thuế thực hiện hành vi trên có từ ba tình tiết tăng nặng trở lên – Buộc nộp đủ số tiền thuế trốn vào ngân sách nhà nước Trường hợp đã quá thời hiệu xử phạt thì người nộp thuế không bị xử phạt về hành vi trốn thuế nhưng người nộp thuế phải nộp đủ số tiền thuế trốn, tiền chậm nộp tính trên số tiền thuế trốn vào ngân sách nhà nước theo thời hạn quy định – Buộc điều chỉnh lại số lỗ, số thuế giá trị gia tăng đầu vào được khấu trừ trên hồ sơ thuế (nếu có) |
Điểm d khoản 1, khoản 2, 3, 4, 5, 6 Điều 17 Nghị định 125/2020/NĐ-CP |
Truy cứu trách nhiệm hình sự
Sai phạm trong việc quản lý hoá đơn dẫn đến truy cứu trách nhiệm hình sự về “Tội trốn thuế” theo quy định tại Điều 200 Bộ luật hình sự 2015 được sửa đổi bởi điểm a, khoản 47 Điều 1 Bộ luật hình sự 2017 thì bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm
Sai phạm trong việc quản lý hoá đơn dẫn đến truy cứu trách nhiệm hình sự về “Tội in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước” theo quy định tại Điều 203 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi 2017 thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
Biện pháp khắc phục và phòng tránh sử dụng hóa đơn bất hợp pháp
Cách xử lý hóa đơn bất hợp pháp
Bước 1: Thu hồi, hủy hóa đơn bất hợp pháp
Bước 2: Kê khai, điều chỉnh các loại thuế, cụ thể:
– Nếu hóa đơn đó chưa kê khai, hạch toán:
- Thuế GTGT: không kê khai hóa đơn đó và số tiền thuế GTGT đó cũng là chi phí bị loại, không được khấu trừ
- Thuế TNDN: Hạch toán chi phí đó bình thường → Cuối năm khi lập Tờ khai quyết toán thuế TNDN thì kê khai phần chi phí vào Chỉ tiêu B4 trên Tờ khai quyết toán thuế TNDN
– Nếu hóa đơn đó đã kê khai, hạch toán:
- Thuế GTGT: Kê khai điều chỉnh giảm thuế GTGT được khấu trừ trên tờ khai thuế GTGT, điều chỉnh hạch toán thuế GTGT trên sổ sang chi phí không được khấu trừ. Trong trường hợp, việc điều chỉnh làm phát sinh thuế phải nộp hoặc Doanh nghiệp đã xin hoàn thuế, Doanh nghiệp sẽ bị truy thu thuế, phạt chậm nộp thuế.
- Thuế TNDN: Kê khai điều chỉnh phần chi phí đó vào Chỉ tiêu B4 trên Tờ khai quyết toán thuế TNDN. Trong trường hợp tăng số thuế TNDN phải nộp, sẽ bị truy thu và phạt chậm nộp thuế.

Biện pháp phòng tránh sử dụng hóa đơn bất hợp pháp
- Tuân theo các quy định về thuế, tài chính và giao dịch thực tế, duy trì sự minh bạch trong giao dịch, lưu trữ và quản lý hoá đơn một cách đúng đắn, đảm bảo rằng các thông tin và số liệu trên hoá đơn là chính xác và phản ánh đúng trạng thái giao dịch thực tế.
- Kiểm tra kỹ thông tin trên hóa đơn kể cả thông tin của người mua, người bán, số lượng hàng hóa, giá trị và tổng hóa đơn trước khi nhận
- Yêu cầu người bán xuất hóa đơn đầy đủ, hợp lệ theo đúng quy định của pháp luật
- Doanh nghiệp, đơn vị cung cấp sản phẩm, dịch vụ nên đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử để tránh các rủ ro pháp lý khi xuất hóa đơn
- Tham khảo ý kiến của chuyên gia thuế, kế toán hoặc các đơn vị cung cấp dịch vụ tư vấn về thuế khi thấy có bất thường hay nghi ngờ về các trường hợp sử dụng hóa đơn của doanh nghiệp, đơn vị.
Kết luận
Hậu quả của việc sử dụng hóa đơn bất hợp pháp mang đến cho doanh nghiệp, cá nhân là rất lớn. Chính vì vậy, doanh nghiệp, cá nhân cần có sự hiểu biết nhất định để việc kinh doanh luôn tuân thủ pháp luật, tránh được các trường hợp rủ ro không đáng có. Trên đây là chia sẻ của Luật An Khang về sử dụng hóa đơn bất hợp pháp. Nếu Quý khách hàng có bất kỳ thắc mắc nào, vui lòng liên hệ đến hotline 076.9063 686 đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm, trình độ chuyên môn cao của Luật An Khang luôn sẵn sàng, trợ giúp mọi lúc, mọi nơi.