Cơ Quan Nhà Nước Có Được Thành Lập Doanh Nghiệp? Phân Tích Chuyên Sâu
Việc cơ quan nhà nước trực tiếp tham gia kinh doanh có thể dẫn đến nhiều vấn đề nhạy cảm. Vậy, cơ quan nhà nước có được phép thành lập doanh nghiệp hay không? Bài viết này của Luật và kế toán An Khang sẽ phân tích chuyên sâu về vấn đề này, dựa trên Luật Doanh nghiệp 2020 và các văn bản pháp luật có liên quan, giúp bạn hiểu rõ các quy định và nguyên tắc của pháp luật Việt Nam.
Cơ quan nhà nước có được phép thành lập doanh nghiệp không?
Câu trả lời là KHÔNG.
Theo quy định tại Điểm a, Khoản 2 Điều 17 của Luật Doanh nghiệp 2020, cơ quan nhà nước không có quyền thành lập doanh nghiệp cá nhân.
Cơ quan nhà nước ở đây được hiểu là cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, và các tổ chức chính trị – xã hội.
Ví dụ:
- UBND cấp tỉnh, cấp huyện không được thành lập công ty.
- Trường đại học công lập không được thành lập công ty kinh doanh bất động sản.
- Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam không được thành lập công ty sản xuất hàng tiêu dùng.
Quy định này cũng được nhắc lại trong một số luật chuyên ngành, như trong Luật Đầu tư công 2019 và Luật Quản lý tài sản công 2017.
Mục đích của việc hạn chế cơ quan nhà nước thành lập doanh nghiệp
Vậy tại sao pháp luật lại hạn chế cơ quan nhà nước thành lập doanh nghiệp?
Việc hạn chế cơ quan nhà nước thành lập doanh nghiệp xuất phát từ nhiều lý do:
- Tránh xung đột lợi ích: Khi cơ quan nhà nước vừa là người quản lý vừa là người kinh doanh, sẽ dễ dẫn đến tình trạng lợi dụng chức vụ, quyền hạn để trục lợi, gây ảnh hưởng đến lợi ích của Nhà nước và người dân.
- Đảm bảo cạnh tranh lành mạnh: Cơ quan nhà nước có nhiều lợi thế cạnh tranh hơn so với các DN khác (ví dụ: về vốn, thông tin, quan hệ…). Nếu cơ quan nhà nước tham gia kinh doanh, sẽ gây bất lợi trong việc cạnh tranh công bằng và làm méo mó thị trường.
- Nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan nhà nước: Cơ quan nhà nước có chức năng quản lý nhà nước, cung cấp dịch vụ công cho người dân. Việc tham gia kinh doanh sẽ làm phân tán nguồn lực và ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện chức năng, nhiệm vụ chính của cơ quan nhà nước.
- Phòng chống tham nhũng: Việc cơ quan nhà nước tham gia kinh doanh là một trong những nguyên nhân dẫn đến tham nhũng, lãng phí. Hạn chế hoạt động này sẽ góp phần phòng chống tham nhũng và xây dựng chính phủ liêm chính, minh bạch.
Cơ quan nhà nước có thể tham gia kinh doanh dưới những hình thức nào?
Mặc dù không được trực tiếp thành lập doanh nghiệp, nhưng cơ quan nhà nước vẫn có thể tham gia kinh doanh dưới những hình thức gián tiếp sau:
- Góp vốn vào doanh nghiệp: Cơ quan nhà nước có thể góp vốn bằng tài sản công vào doanh nghiệp để sinh lời và phát triển kinh tế. Việc góp vốn này phải tuân thủ quy định của Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp 2020 và các văn bản hướng dẫn. Doanh nghiệp nhà nước được tổ chức quản lý dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần ( căn cứ điều 88 luật doanh nghiệp 2020)
- Mua cổ phần của doanh nghiệp: Cơ quan nhà nước có thể sử dụng vốn nhà nước để mua cổ phần của các công ty cổ phần. Việc này phải được thực hiện công khai, minh bạch và đảm bảo hiệu quả kinh tế. Doanh nghiệp nhà nước được tổ chức quản lý dưới hình thức công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần ( căn cứ điều 88 luật doanh nghiệp 2020)
- Hợp tác kinh doanh với doanh nghiệp: Cơ quan nhà nước có thể hợp tác với doanh nghiệp trong việc thực hiện các dự án đầu tư, cung cấp dịch vụ… Hình thức hợp tác này cần được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật và đảm bảo lợi ích của Nhà nước.
Ví dụ:
- Bộ Giao thông Vận tải góp vốn vào dự án xây dựng cao tốc Bắc – Nam.
- Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội mua cổ phần của Công ty Cấp nước Hà Nội.
- Sở Y tế hợp tác với bệnh viện tư nhân để thực hiện chương trình khám chữa bệnh miễn phí cho người nghèo.
Tuy nhiên, việc cơ quan nhà nước tham gia kinh doanh gián tiếp cũng cần được kiểm soát chặt chẽ để tránh rủi ro về tài chính và tham nhũng.
Xem thêm: Góp vốn thành lập doanh nghiệp – xác định đúng, tránh rủi ro – hướng dẫn từ chuyên gia
Trách nhiệm của cơ quan nhà nước khi tham gia kinh doanh
Khi tham gia hoạt động kinh doanh dưới bất kỳ hình thức nào, cơ quan nhà nước phải tuân thủ các điều khoản và nguyên tắc công khai, minh bạch, hiệu quả và chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc quản lý, sử dụng vốn nhà nước.
Cụ thể, cơ quan nhà nước có trách nhiệm:
- Công khai thông tin về việc tham gia kinh doanh: Bao gồm mục đích, hình thức, mức vốn đầu tư, kết quả hoạt động…
- Tuân thủ quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công và vốn nhà nước: Đảm bảo tài sản và vốn nhà nước được sử dụng đúng mục đích, hiệu quả và không bị lãng phí.
- Thực hiện nghĩa vụ nộp thuế và các khoản phí, lệ phí theo quy định của pháp luật: Không được hưởng bất kỳ ưu đãi đặc biệt nào về thuế.
- Chịu sự giám sát của cơ quan có thẩm quyền: Như Kiểm toán Nhà nước, Thanh tra Chính phủ, Hội đồng nhân dân…
- Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trong quá trình tham gia kinh doanh: Nếu phát hiện có hành vi tham nhũng, lợi dụng chức vụ, quyền hạn để trục lợi, cơ quan nhà nước phải kiên quyết xử lý.
Bạn có thể tham khảo thêm tại: Viên chức có được thành lập doanh nghiệp không? [Giải đáp chi tiết 2024]
Cơ quan nhà nước không được trực tiếp thành lập doanh nghiệp nhưng có thể tham gia kinh doanh gián tiếp thông qua việc góp vốn, mua cổ phần hoặc hợp tác với doanh nghiệp. Nếu bạn cần tư vấn chi tiết hơn về vấn đề này hoặc các quy định pháp luật khác, hãy liên hệ với Luật và kế toán An Khang qua hotline 0936 149 833.